Fága - ja bálvalusfálaldagat

Statped lea stáhta earenoamášpedagogalaš bálvalusaddi, ja lea oassi oahpahussuorggis. Statped galgá váikkuhit dasa ahte mánát, nuorat ja rávisolbmot geain leat earenoamáš oahpahusdárbbut, ožžot vejolašvuođa leat doaibmevaččat mielde oahpahusas, bargoeallimis ja servodateallimis. Bálvalusat fállojuvvojit mánáidgárdelága ja oahpahuslága vuođul. Bálvalusat rávisolbmuide addojuvvojit oahpahuslága § 4A-2 vuođul. Statped bálvalusat eai leat lágas geatnegahttejuvvon bálvalusat, muhto dat leat fálaldagat mat addojuvvojit doarjjan fálaldagaide maid suohkan ja fylkkasuohkan addá.

Lea suohkaniid ja fylkkasuohkaniid ovddasvástádus sihkkarastit dan ahte mánát, nuorat ja rávisolbmot ožžot bures heivehuvvon oahpu searvidahtti oahppanbirrasis. Statped galgá doaibmevaččat váikkuhit duohtandahkat dien. Searvadeapmi mearkkaša seammaárvosaš oassálastin ja gullevašvuohta sihke fágalaččat, sosiálalaččat ja kultuvrralaččat.

Statped galgá fállat bálvalusaid go suohkan ja fylkkasuohkan dárbbašit dan iežaset bargguin. Statped fállá bálvalusaid ovttas PP- bálvalusain. Statped sáhttá ieš maid váldit oktavuođa suohkaniiguin/fylkkasuohkaniiguin ja fállat bálvalusaid dakkár oktavuođain go dat orro ávkkálaš. Eastadeapmi ja áiggebále árjabidjan leat vuođđoprinsihpat olles oahppogearddis ja maiddái Statped bargguin. Dat sáhttá sisttisdoallat dan ahte álggahit árjadoaimmaid áiggebále máná eallimis, dahje maŋit áiggi go dárbbut čuožžilit dahje ovdanbohtet.

Statped ovttasbargá dearvvašvuođasurggiin gávdnat mánáid geain juo riegádeami rájes leat earenoamáš heivehandárbbut ja earenoamáš oahpahandárbbut buozanvuođa/lihkuhisvuođa geažil, dahje mánáid, nuoraid ja rávisolbmuid geain leat seammalágan dárbbut. Statped galgá maid leat veahkkin ovddidit gelbbolašvuođa ja gilvit máhtolašvuođa earenoamášpedagogalaš fágasuorggis. Dat dáhpáhuvvá dávjá ovttas universitehtaiguin ja allaskuvllaiguin.

Statped lea dasa lassin guovddáš oasálaš našuvnnalaš áŋgiruššamiid čađaheamis oahpahussuorggis. 2013–2017 áigodagas lea Statped earet eará “Mii cuvket rájiid ” ja “PP- bálvalusa bargiid lassi-ja joatkkaoahpahus-strategiija”(SEVU-PPT) áŋgiruššamiid ovddasvástideaddji.

Prográmma «Mii cuvket rájiid» galgá váikkuhit lasihit vuordámušaid, dihtomielalašvuođa ja gelbbolašvuođa daid mánáid ja ohppiid oahppama ja ovdáneami birra geain leat stuora, máŋggabealat oahppanváttisvuođat ja ovdánanhehttehusat. Dien láhkái galgá sin fágalaš ja sosiálalaš jovssus mánáidgárddis ja skuvllas nannejuvvot.

SEVU-PPT lea gealbostrategiija mii lea vásedin PP- bálvalusa bargiid várás, geat hálidit háhkat eanet gelbbolašvuođa. Suorggit main galgá lágiduvvot oahpahus leat “organisašuvdnaovddideapmi ja nuppástuhttinbargu”, “oahppanbiras ja joavkojođiheapmi”, “bagadallan ja rávven” ja “jođiheaddjioahppu”.

Mearkagiella lea ollesárvosaš giella. Lea almmolaš ovddasvástádus nannet ja ovddidit giehtagiela. Statped bargun lea váikkuhit dien bargui. Mihttomearrin lea oažžut giehtagiela eanet oidnosii vuođđooahpahusas. Dat mearkkaša ahte buot oahppit galget oahppat dovdat buori miellaguottu giehtagillii, ja ahte buot ohppiin ja oahpaheddjiin galgá leat muhtun muddui máhtolašvuohta giehtagielas ja galget diehtit giehtagiela birra. Dat galgá váikkuhit dasa ahte mánát geain lea lossa gullu álkibut sáhttet searvat ja šaddat oassin birrasii.