Doabaoahppan go oahppit leat guovttegielagat

(Norskspråklig versjon av reportasjen)

Báhpajávrri skuvllas Romssas lea ovtta njealjádis oasis ohppiin sámegiella váldogiellan. Sii leat guovttegielat oahppit geain lea riekti sámegieloahpahussii. Muhtun kárteniskkademiid maŋŋel ipmirdedje ahte doabaipmárdus lea dehálaš eaktu oahppamii.

– Min ohppiin leat guovttit fágadoahpagat – dárogillii ja sámegillii. Dat sáhttá leat hástaleaddji. Sámi oahppit Romssas ellet birrasis gos sámegiella ii leat nu oidnosis beaivválaččat, muitaleaba Báhpajávrri skuvlla oahpaheaddji Anja Sofie Hansen ja fágajođiheaddji Marit Berit J. Eira.

Dan dihte dárbbašit sii liige doarjaga giela ja doahpagiid dáfus.

Soai vásiheaba ahte sámegillii gávdnojit unnán oahppogirjjit ja fágagirjjit ja ahte dan dihte lea erenoamáš dehálaš leat dihtomielalaš fágagiela ja oktasaš doabaipmárdusa ektui. Maŋŋel go leaba ságastallan PPT:in, de leaba ovttaoaivilis ahte ferte loktet oahpaheddjiid gelbbolašvuođa. Soai háliideaba veahkkin nannet oahppanjoksosiid ja ipmárdusa buot fágain mat sámi ohppiin leat.

Mearrideaddji systemadoarjja Statpedas

PP-ráđđeaddi, Karen Margrethe Bakke, lea Báhpajávrri skuvlla oktavuođa¬olmmoš. SEAD lei lunddolaš báiki gos jearrat doarjaga go resursa¬joavko¬čoahkkimis bođii ovdán dárbu nannet doabaoahpaheami.

– Mus lea ovdalaččas hui buorre ovttasbargovásáhus Statpeda sámi ossodagain SEAD. Sis lea buorre gelbbolašvuohta das masa mii dárbbašit doarjaga. PPT:i lea mearrideaddji dat ahte sáhttit ohcat doarjaga dákkár birrasis mas lea dát erenoamáš spesiálapedagogalaš gelbbolašvuohta sihke sámegielat ja kultuvrralaš oktavuođas, dadjá PP-ráđđeaddi.

Son oaivvilda ahte lea dehálaš váldit atnui eatnigiela doarjjan eará gielaid ektui. Eatnigillii olmmoš dávjá ipmirda sihke čiekŋaleappot ja viidábut go amasgillii. Servodatperspektiivvas lea dehálaš nannet sámi giela ja kultuvrra. Sámegiella lea UNESCO áitojuvvon gielaid -listtus ja de lea erenoamáš dehálaš láhčit diliid buori giellaovdáneapmái guovddáš sámi giellahálddašanguovlluid olggobealde.

– Statpedas lea maid buorre bajilgovva oahpponeavvuin sámegillii. Dat lea maid hui ávkkálaš, muitala PP-ráđđeaddi.

Fágajođiheaddji ja oahpaheaddjit háliidedje bargat eastademiin árra áŋgiruššanperspektiivvas. Sii sohpe ovttas PPT:in ahte háliidedje ohcat Statpedas systemabarggu lokten dihte oahpaheddjiid gelbbolašvuođa sámegiel doabaoahppamis.

– Midjiide lei áibbas mearrideaddji oažžut dán doarjaga Statpedas. PPT:s ii leat dát gelbbolašvuohta ja mii leat de áibbas gitta das ahte gávdno stáhtalaš gelbbolašvuođabiras masa sáhttit dorvvastit, muitala Báhpajávrri skuvlla fágajođiheaddji Marit Berit J. Eira (gurut bealde govas ovttas sámegielat oahpaheddjiiguin).

Sii leat hirbmat duhtavaččat dan veahki ovddas maid leat ožžon ja leat dál iežaset mielas buorebut ráhkkanan. Sii atnet dan maid leat oahppan aktiivvalaččat ja dovdet ahte systemabarggus lea ávki ohppiide.

Sin mielas galggašedje gal buvttaduvvot eanet kártenávdnasat, oahpaheaddjebagadusat ja oahpponeavvut sámegillii. Gávdnojit veaháš oahppodahkosat sámegillii, muhto dat leat boarásnuvvan Máhttoloktema oahppoplánaráhkkanusa (LK20) ektui. Dainna lágiin šaddá hui olu juohke ovttaskas oahpaheaddji duohkai heivehit daid, oaivvildit sii.

Ráđđeaddit Lone Merete Nergård Boine ja Marit Inger Pulk leaba leamašan guovddážis dan systemabarggus mii lea čađahuvvon Romssas.

Riekti atnit iežas «váibmogiela»

– Sámi birrasat leat nu unnit ja hearkkit. Lea dehálaš ahte mii sáhttit veahkehit ja doarjut sin dáid dihto surggiin. Sámi mánáin lea riekti beassat atnit iežaset «váibmogiela», kártejuvvot iežaset eatnigillii ja gelbbolaš oahpaheddjiide. Beassat atnit iežas giela ja oažžut oahpahusa iežas gillii addá njuolgut buoret ipmárdusa. Vuohki man mielde mii bargat lea dutkojuvvon ja čájehuvvon ahte lea ávkkálaš ohppiide guđet rahčet oahppamiin, muitaleaba ráđđeaddiguovttos.

Sámegiella lea kásusgiella mas lea earálágan syntáksa ja cealkkahuksehus go dárogielas. Sii leat válljen kulturspesifihkka doahpagiid maid sámi oahppit dovdet. Jus oahppit ovdamearkka dihte barget jahkeáigodagaiguin, de eai leat sámegillii njeallje, muhto gávcci jahkeáigodaga. De lea dehálaš ahte oahppit ohppet daid sámi doahpagiid.

(Dá leat muhtun dain kártenávdnasiin maiguin leat bargan)

Webinárat ja geavatlaš lahkoneapmi

Statped lei ovdalaččas veahkehan oalle olu ovttaskasáššiiguin. Sii álggahedje systemabarggu webináraráidduin mas biddjojuvvui doabaoahppama teoriija vuođđun. Dasto čađahedje fysalaš oahpahusa oahpaheddjiiguin fárrolagaid. Das sii čiekŋudedje fáttáide nu go guovttegielatvuhtii, giellaváttisvuođaide oahppama dáfus, oahpponeavvuide ja nu ain.

Sii válljejedje geavatlaš lahkoneami mas oahpaheaddji dilálašvuohta lei vuolggasadjin. Das deattuhedje dan ahte iskat ja geahččalit reaidduid. Metoda mii adnui lea huksehuvvon Bloom & Lahey giellamodealla mielde, sisdoalu, hámi ja geavahusa mielde. Sii vásihedje stuora áŋgirvuođa.

– Dá leat oahpaheaddjit geat duođai beroštit sámivuođas ja iežaset ohppiin. Sii oidnet dárbbu loktet gelbbolašvuođa doabaoahppama olis. Mii leat maid áidna biras mii ráhkada oahpponeavvuid ja kártenávdnasiid, ja mis lea buorre bajilgovva maid sáhtášeimmet juohkit, čilgeba ráđđeaddit.

Dál leat bovden oahpaheddjiid referánsajovkui ovdánahttin dihte ođđa kártenávdnasiid. Dáinna lágiin veahkehit maid oahpaheaddjit iežaset gelbbolašvuođain.

Geahča filmma Báhpajávrri skuvllas

Geahča movt SEAD bargá kártenávdnasiiguin (oasit ja ovdamearkkat Báhpajávrri skuvllas)