Til hovedinnhold

Faage-jïh dïenesjefaalenasse

Statped –akte bielie lïerehtimmiesuerkeste

Statped akte staateles sjïerepedagogeles dïenesjevedtije, jïh akte bielie lïerehtimmiesuerkeste. Statped edtja viehkiehtidh guktie maanah, noerh jïh geerve almetjh sjïere lïerehtimmiedaerpiesvoetigujmie nuepiem åadtjoeh eadtjohkelaakan meatan årrodh lïerehtimmesne, barkosne jïh siebriedahkejieliedisnie.

Dïenesjh vadtasuvvieh våaroemisnie maanagïertelaakeste jïh ööhpehtimmielaakeste. Dïenesjh geerve almetjidie vadtasuvvieh våaroemisnie ööhpehtimmielaakeste § 4A-2. Dïenesjh Statpedeste eah leah vïedteldahkesne laaken mietie, men akte faalenasse mij dåarjojne vadtasåvva dejtie dïenesjidie mejtie tjïelte jïh fylhkentjïelte vedtieh.

Statpeden barkoe

Tjïelten jïh fylhkentjïelten dïedte lea hoksedh maanah, noerh jïh geerve almetjh hijven sjïehteladtemem åadtjoeh akten feerhmeles lïerehtimmiebyjresen sisnjelen. Statped edtja eadtjohke årrodh dam buektiehtidh. Edtja feerhmemem guarkedh goh seammavyörtegs meatan årrodh jïh ektievoetem utnedh dovne faageles, sosijaalelaakan jïh kultuvrellelaakan.

Statped edtja dïenesjh vedtedh gosse tjïelth jïh fylhkentjïelth viehkiem daarpesjieh daennie barkosne. Statped dïenesjh vadta PP-dïenesjinie ektine. Statped maahta aaj jïjtje skraejriem vaeltedh tjïelti/fylhkentjïelti vööste, jïh dïenesjh faalehtidh gosse maereles vååjnoe.

Heerredimmie jïh aareh råajvarimmieh leah vihkeles prinsihph lïerehtimmesne jïh Statpeden barkosne. Daate maahta årrodh råajvarimmiejgujmie nïerhkedh aareh akten maanan jieliedisnie, jallh mænngan lïerehtimmesne gosse daerpies jallh våajnoes sjædta. Statped healsoesuerkine laavenjostoe juktie maanah vueptiestidh mah reakadimmien raejeste, jallh maanah, noerh jïh geerve almetjh mah skïemtjelassen/ovlæhkoen mænngan, sjïere sjïehteladtemem jïh lïerehtimmiem daarpesjieh.

Statped edtja aaj maahtoeevtiedimmine viehkiehtidh jïh daajroem geerjehtidh sjïerepedagogeles faagesuerkien sisnjelen. Daate daamtaj dorjesåvva aktene laavenjostosne universiteetigujmie jïh jïlleskuvligujmie. Statped lea lissine akte vihkeles aktööre gosse edtja nasjovnaale råajvarimmieh tjïrrehtidh lïerehtimmiesuerkien sisnjelen.

Boelhken 2013-2017 Statped gaskem jeatjah dïedtem åtna råajvarimmine ”Vi sprenger grenser” (Mijjieh raasth tsööpkebe) jïh ”Strategi for etter- og videreutdanning av ansatte i PP-tjenesten” (Strategije minngie- jïh jåarhkeööhpehtæmman barkijijstie PP-dïenesjisnie)” (daaroen SEVU-PPT).

Vi sprenger grenser (Mijjieh raasth tsööpkebe)

Programme ”Vi sprenger grenser” (Mijjieh raasth tsööpkebe) edtja viehkiehtidh veanhtadimmide, voerkesvoetem jïh maahtoem lissiehtidh lïerehtimmien jïh evtiedimmien bïjre maanaj jïh learohki luvnie stoerre gellielaaketje learoetsagkesigujmie jïh evtiedimmieheaptoejgujmie. Naemhtie dej faageles jïh sosijaale nåhtoe edtja læssanidh maanagïertesne jïh skuvlesne.

Strategije minngie-jïh jåarhkeööhpehtæmman PP-dïenesjijstie (daaroen SEVU-PPT)

Akte maahtoestrategije mij lea stuvreme barkijidie PP-dïenesjisnie mah lissiehtamme maahtoem sijhtieh. Ööhpehtimmiesuerkieh leah ”siebrieevtiedimmie jïh jarkelimmiebarkoe”, ”lïerehtimmiebyjrese jïh dåehkiestuvreme”, bïhkedimmie jïh raeriestimmie” jïh ”åvtehkeööhpehtimmie”.

Væhtagïele

Væhtagïele akte ållesth gïele. Byögkelesvoeten lea dïedte væhtagïelem nænnoestehtedh jïh evtiedidh. Statpeden barkoe lea dejnie viehkiehtidh.

Akte ulmie lea væhtagïele vielie våajnoes sjædta maadthlïerehtimmesne. Daate sæjhta jiehtedh gaajhkh learohkh edtjieh hijven vuajnoeh gïelese evtiedidh, jïh gaajhkh learohkh jïh lohkehtæjjah edtjieh såemies maahtoem utnedh væhtagïelesne jïh væhtagïelen bïjre.

Daate edtja viehkiehtidh guktie maanah mah nåakelaakan guvlieh jallh leah bieljehts buerebelaakan feerhmesuvvieh jïh meatan årroeh.

Guktie Statped lea öörnedamme?

Statped akte nasjovnaale etaate Ööhpehtimmiedirektovraaten nuelesne. Statped lea njieljie regijovnine faagegoevtesigujmie juakeme. Faagegoevtesh dïenesjh gorredieh govhte faagesuerkiej sisnjeli. Lissine Statped aktem jïjtse goevtesem åtna lïerehtimmievierhtide jïh teknologijeevtiedæmman.

Statpeden faagesuerkieh

Statped dam uvtemes lïerehtimmiemaahtoem åtna dej faagesuerkiej sisnjeli goh bieljehtstjelmehtsvoete / aktanamme vuejneme-, jïh govlemeteehpeme, åådtjeme aajlamïrhtoe, govleme, gellielaaketje learoetsagkesh, gïele/soptsestimmie jïh vuejneme.

Statped jienebefaageles barka. Jienebefaagelesvoete lea akte aktanimmie daestie

  • bijjiemaahtoe dejnie sjïere faagesuerkine
  • laavenjostoemaahtoe
  • gamte systeememaahtoe
  • ovmessie barkoedåehkieh seamma barkoesijjesne
  • dåaresthfaageles laavenjostoe faagen aerpievuekiej dåaresth laavenjostoe jeatjah staateles dïenesjigujmie
Minngemes bielesne daehtie heeftesne libie dïenesjidie faagesuerkiej sisnjeli veelebe ållermaahteme.

Saemien sjïerepedagogeles dåarjoe (SEAD)

SEAD dïedtem åtna dïenesji åvteste saemien utniejidie abpe laantesne. SEAD dïenesjh vadta indivijde- jïh systeemedaltesisnie noerhtesaemien, julevsaemien, åarjelsaemien jïh nöörjen gïelesne Statpeden faagesuerkiej sisnjeli.

Dïenesji våarome lea daajroe saemien gïelen jïh kultuvren bïjre dejnie sjïerepedagogeles bijjiemaahtojne ektine. SEAD evtede jïh bïhkede guktie edtja dejtie saemiengïelen sjïerepedagogeles learoevierhtide jïh goerehtallemematerijellem nuhtjedh.

Skuvlefaalenasse elliestïjjen jïh bielietïjjen

Tjaktjen 2014 raejeste Statped dïedtem åtna göökte skuvli åvteste: Skådalen skuvle bieljehtstjelmehts learoehkidie (Oslo) jïh A.C. Møller skuvle (Tråante) væhtagïelen maadthskuvlelearoehkidie.

Skådalen skuvle bieljehtstjelmehts learoehkidie lïerehtimmiefaalenassem vadta learoehkidie maadthskuvle- jïh jåarhkeskuvlesne mah leah bieljehtstjelmehts reakadimmien raejeste.

A.C. Møller skuvle aktem guektiengïelen lïerehtimmiefaalenassem vadta (væhtagïele jïh nöörjen) elliesjaepien.

Lissine dam elliestïjjen lïerehtimmiem Statped faalenassem vadta bielielïerehtimmien bïjre raajan 12 våhkoeh jaepien dejtie learoehkidie mah nåakelaakan guvlieh.

Reakta lïerehtimmiem åadtjodh væhtagïelesne jïh væhtagïelen tjïrrh maadthskuvlesne jïh jåarhkelïerehtimmesne lea akte laakevïedteldihkie reakta, ööhpehtimmielaaken §2-6 jïh § 3-9 mietie. Gïeleraerine ektine Statped edtja viehkiehtidh hijven væhtagïelebyjresh tjåadtjoehtidh.

Mah dïenesjh Statped vadta?

Dïenesjh Statpedeste maehtieh indivijde- jïh/jallh systeemebaseradamme årrodh. Barkoevuekieh dovne indivijde- jïh systeemedaltesisnie edtjieh prinsihpem dåarjedidh akten feerhmeles lïerehtimmien, barkoen jïh siebriedahkejieleden bïjre.

Statped dïenesjh vadta tjïeltide jïh fylhkentjïeltide gosse

  • dah leah salkehtamme jïh råajvarimmiejgujmie nïerhkeme bielelen vaajteles illedahkh
  • ij maehtieh veanhtadidh dah maahtoem utnieh
  • Statped vuarjesje maahtoe byöroe bæjjese bigkesovvedh voengesne

Akti veajkoej Statped maahta dïenesjigujmie nïerhkedh bielelen råajvarimmieh leah pryöveme voengesne. Maahta årrodh gosse naaken lea saanseteehpemigujmie reakadamme jallh åådtjeme aajlamïrhtoej sjïekenisnie.

Lissine dïenesjh deelledh tjïeltide jïh fylhkentjïeltide, Statped edtja akte daajroe- jïh vierhtiejarnge årrodh gaajhkesidie mah joekehtslaakan leah ektiedamme jallh ïedtjem utnieh dan sjïerepedagogeles suerkien bïjre. Daate sæjhta jiehtedh vuesiehtimmien gaavhtan dah mah skuvline jïh maanagïertine berkieh maehtieh sjïerepedagogeles bïevnesh gaavnedh Statpeden kommunikasjovne-åerine.Vierhtieh aktem dæjpeles perspektijvem utnieh jïh edtjieh nuhteligs årrodh dej barkosne.

Indivijdebaseradamme dïenesjh

Indivijdebaseradamme dïenesjh leah dïenesjh mah leah akten sjïere nammoehtamme almetjen bïjre.

Indivijdedaltesisnie gaskem jeatjah daah dïenesjh faalesuvvieh:

  • bielietïjjen lïerehtimmie væhtagïeleutniejidie
  • elliestïjjen lïerehtimmie bieljehtstjelmehts learoehkidie jïh væhtagïelen learoehkidie
  • Kuvsje eejhtegidie jïh dejtie mah lea eejhtegi åvteste
  • Kuvsje utniejidie
  • Voenges maahtoelutnjeme
  • Salkehtimmie
  • Evtiedimmie jïh evalueradimmie råajvarimmijste
  • Bïhkedimmie, raeriestimmie jïh rååresjimmie

Systeemebaseradamme dïenesjh

Systeemebaseradamme dïenesjh leah dïenesjh mah eah leah naan vihties almetji vööste stuvreme.

Systeemedaltesisnie gaskem jeatjah daah dïenesjh faalesuvvieh:

  • Lohkehtimmieh
  • Voenges maahtoeevtiedimmie jïh kuvsjh
  • Meatan årrodh prosjektine
  • Studentebarkoe
  • Evtiedimmie lïerehtimmievierhtijste
  • Bïhkedimmie, raeriestimmie jïh rååresjimmie

Strategeles åtnoe teknologijeste

Bijjietjiehpiesvoeth haalvedh lea daerpies lïeremen jïh evtiedimmien gaavhtan lïerehtimmesne, barkosne jïh siebriedahkejieliedisnie.

Teknologije orre nuepieh vadta maam akt tjaeledh, lohkedh jïh ryöknedidh, men aaj orre nuepieh dejtie tjiehpiesvoetide vejtiestidh, jïh maehtedh digitaale dïrregh nuhtjedh.

Statped edtja viehkiehtidh guktie tråjjesteknologije evtiesåvva jïh åtnose vaaltasåvva guktie dïhte nåhtojne sjædta maanide, noeride jïh geerve almetjidie sjïere lïerehtimmiedaerpiesvoetigujmie. Tråjjesteknologije akte öörneldihkie jïh strategeles åtnoe digitaale teknologijeste.

Dotkeme- jïh evtiedimmiebarkoe (DjE)

Statped akte lïhtse gaskem universiteete- jïh jïlleskuvlesuerkiem jïh dam sijjiem gusnie barkoe dorjesåvva. Statped öörneldihkie barka juktie orre daajroem evtiedidh man våarome lea akte dotkeme mij lea lïhke ektiedamme barkose. Akte DjE-strategije dorjesåvva daan barkose.

Sosijaale jïh kultuvrelle darjomh

Dan åvteste kultuvrelle identiteete jïh gïeleidentiteete aktene ektievoetesne evtiesuvvieh, Statped edtja sosijaale jïh kultuvrelle sijjide sjïehteladtedh gusnie utnijh maehtieh gaavnesjidh.

Guktie dïenesji bïjre syökedh Statpedeste?

Datne barkoem åtna PP-dïenesjisnie?

Ajve akte «tjaangemeokse» Statpeden dïenesjidie. Edtja dïenesji bïjre syökedh ohtsemegoeren tjïrrh maam sæjrosne statped.no/soknad gaavnh.

Ohtseme dïenesji bïjre seedtesåvva dan regijovnese ohtsijetjïelte jallh ohtsijefylhkentjïelte lea. Ohtseme elliestïjjen- jïh bielietïjjen lïerehtimmien bïjre seedtesåvva Statpeden åejviekontovrese.

Ohtseme indivijdebaseradamme dïenesji bïjre edtja nommevæhtam utnedh daejstie

  • eejhtegh, dah mah leah eejhtegi åvteste, jallh almetje jïjtje dastegh satne lea bijjelen 15 jaepieh jïh luhpiehtimmiemaahtoem åtna
  • PPD:n åvtehke
  • almetje reereles jïh ekonomeles dïedtine tjïeltesne jallh fylhkentjïeltesne
Ohtseme systeemebaseradamme dïenesji bïjre tjïeltide jallh fylhkentjïeltide tjuara nommevæhtam utnedh aktede almetjijstie reereles jïh ekonomeles dïedtine dennie sjyöhtehke tjïeltesne jallh fylhkentjïeltesne.

Datne barkoem åtnah maanagiertesne, skuvlesne jallh geervelïerehtimmesne?

Sæjrosne statped.no/fag datne maahtah bïevnesh gaavnedh sjïerepedagogeles teemaj bïjre. Maahta dejtie bïevnesidie barkosne nuhtjedh maanagïertine jïh skuvline.

Maanagïertide, skuvlide jïh geervelïerehtæmman maahta sjyöhtehke årrodh dovne indivijde- jïh systeemebaseradamme dïenesjigujmie.

Dastegh daerpies dïenesjigujmie Statpedeste, govlehtallh dov voenges PP-dïenesjinie.

Datne barkoem åtnah healsoesuerkesne?

Saehteme healsoesuerkeste edtja seedtesovvedh dan Statped-regijovnese gusnie utnije årroeminie. Saehtemh healsoesuerkeste maehtieh båetedh aamhtesi bïjre gusnie latjkoeh leah dorjeme Statped edtja dagkerh dïenesjh vedtedh.

Dagkeri veajkoej ij leah daerpies Statpeden ohtsemegoerem nuhtjedh. Dagkerh saehtemh gïetesuvvieh goh ohtseme indivijdebaseradamme dïenesji bïjre. Vielie bïevnesh dan bïjre maahtah gaavnedh sæjrosne statped.no.

Dov gyhtjelassh Statpedese?

Statped aktem elektrovneles ”kruana linjam” evtedeminie mij lea akte gyhtjelasse-vaestiedassedïenesje sæjrosne statped.no. Daesnie maahtah gyhtjelassh gihtjedh mejtie mijjen faagebarkijh vaestiedieh.

Goske daate dïenesje lea tseegkesovveme, maahtah Statpedem govlesadtedh mejlen tjïrrh post@statped.no.

Dov naan gyhtjelassh mah leah såemies Statpeden gærjaj, filmi jïh plearoej bïjre, maahtah e-påastem seedtedh diekie: redaksjon@statped.no.

Sïjhth materijellem dongkedh Statpedeste?

Sïjhth materijellem Statpedeste dongkedh? Sæjrosne statped.no/laeringsressurs aktem bijjieguvviem gaavnh dej aatigujmie mah leah evtiedamme, bæjhkoehtamme jïh doekemasse bïejesovveme Statpedese. Lissine aktem bijjieguvviem gaavnh jeatjah sjïerepedagogeles materijelligujmie.

Utniji mïelh govledh jïh latjkoeh laavenjostoen bïjre

Utniji mïelh govledh

Statpedese akte strategeles vuekie utniji mïelh govledh ihke etaate edtja sijjen ulmieh jaksedh. Statpeden utnijh leah maanah, noerh jïh geerve almetjh sjïere lïerehtimmiedaerpiesvoetigujmie. Eejhtegh jïh doh mah leah eejhtegi åvteste båetieh dïejvesen nualan utnijh.

Utniji mïelh govlh jïh laavenjostoe utniji ïedtjesiebriejgujmie leah vihkeles daennie barkosne juktie Statpeden dïenesjh evtiedidh. Statpeden leah åårganh juktie utniji mïelh govledh dovne nasjovnaale jïh regijovnaale daltesisnie.

Laavenjostoe jïh latjkoeh

Evtiedimmie Statpeden dïenesjijstie betnesne åtna aktem lïhke laavenjostoem tjïeltigujmie jïh fylhkentjïeltigujmie. Statped mierielatjkoeh daejgujmie dorje juktie aktem tjïelke laavenjasse- jïh dïedtejoekedimmiem gorredidh.

Gosse Statped edtja aktem dïenesjem vedtedh, akte laavenjostoelatjkoe dorjesåvva Statpeden jïh tjïelten jallh fylhkentjïelten gaskem. Laavenjostoelatjkoeh edtjieh sisvegem jïh tïjjemieriem dïenesjasse tjïelkestidh. Muvhti faagesuerkiej sisnjeli Statped dïenesjh vadta sjïerehealsoedïenesjinie ektine jïh NAV Viehkiedïrregh jïh sjïehteladteme. Daate lea vïedteldihkie jïjtse latjkojne.

Statped barkeminie juktie evtiedidh, bievnedh jïh orre daajroem dan sjïerepedagogeles faagesuerkien bïjre gaavnoes jïh åehpies darjodh lïerehtimmiesuerkesne. Statped universiteete- jïh jïlleskuvlesuerkine laavenjostoe. Daate lea formaliseradamme jïjtse latjkojne. Statped orre daajroem jïh orre praksisem evtede gosse meatan dotkeme- jïh evtiedimmiebarkosne.

Faageles bijjiemaahtoe

Statpedesne akte gamte jïh jolle faageles maahtoe. Joekehts faageles maahtoebyjresh aktem lïhke laavenjostoem utnieh. Fåantoe lea ovmessie ööhpehtimmieh, dotkememaahtoe jïh praktihkeles dååjrehtimmie skuvleste jïh/jallh maanagïerteste.

Gosse meatan dotkeme- jïh evtiedimmiebarkosne Statped daajroem buakta dejtie ovmessie sjïerepedagogeles byjresidie. Daesnie Statped aktene sjïere sijjesne dotkeme- jïh evtiedimmiebarkoen jïh praksisen gaskem.

Lissine Statpeden lea jolle maahtoe lïerehtimmievierhtiej jïh teknologijeevtiedimmien bïjre jïh bievnemen jïh govlesadtemen bïjre. Statped jienebefaageles barka. Dan åvteste akte lïhke laavenjostoe faagebyjresi gaskem.

Statped dïedtem åtna bijjiemaahtoem hoksedh daejnie faagesuerkine

  • bieljehtstjelmehtsvoete / aktanamme vuejneme- jïh govlemetsagkesh
  • åådtjeme aajlamïrhtoe
  • govleme
  • gellielaaketje learoetsagkesh
  • gïele jïh soptsestimmie
  • vuejneme

Statped maahta viehkine årrodh tjïeltide jïh fylhkentjïeltide juktie sjïerepedagogeles sjïehteladtedh maanide jïh noeride unnebelåhkoemaadtojne, Statpeden ovmessie faagesuerkiej sisnjelen.

Daate lea doh maanah jïh noerh mah aktem jeatjah kultuvre- jïh gïelemaadtoem utnieh goh nöörjen jallh saemien.

Statped alternatijve jïh lissie govlesadteminie barka (daaroen ASK). Daate lea govlesadtemevuekieh mah dåarjedieh jallh sijjeste båetieh sïejhme soptsestimmie, jïh lea dejtie almetjidie mah giehpiedamme jallh faatoes nuepieh utnieh njaalmeldh soptsestidh. Reakta ASK:se reaktavåaromem åtna ööhpehtimmielaaken mietie § 2-16 jïh § 3-13. bïhkedimmie ASK:n bïjre lea akte bielie Statpeden dïenesjijstie,Statpeden ovmessie faagesuerkiej sisnjeli.

Bieljehtstjelmehtsvoete / aktanamme vuejneme- jïh govlemetsagkesh

Statped bijjiemaahtoem faalehte bieljehtstjelmehtsvoeten /aktanamme vuejneme- jïh govlemetsagkesi sisnjeli. Bieljehtstjelmehtsvoete akte vihties funksjovneheaptoe jïh lea akte itjmies aktanamme vuejneme- jïh govlemeteehpeme. Dïhte akten almetjen darjomh gaertjede, jïh almetjem heerrede ellieslaakan meatan årrodh siebriedahkesne, naemhtie guktie siebriedahke tjuara sjïehteladteme dïenesjh dåarjoehtidh.

Bieljehtstjelmehtsvoete stoerre haestemh buakta ektiedamme govlesadtemasse, bïevnesh jïh frijjelaakan svihtjedh. Aktanamme vuejneme- jïh govlemetsagkesh jeatjah jïh geervebe haestemh lïerehtæmman vadta, goh gosse saanseteehpemh oktegimse jijhtieh.

Almetjh aktanamme saanseteehpemigujmie maehtieh kanne ånnetji vuejnedh, ånnetji govledh jallh kanne dovne ånnetji vuejnedh jïh govledh. Doh teehpemh ektesne nuepide giehpiedieh dam aktem saansem nuhtedh.

Faagesuerkie aktem lïhke laavenjostoem healsoesuerkine åtna jïh lea akte bielie Nasjovnaale maahtoedïenesjistie bieljehtstjelmehtsidie.

Sjïere dïenesjh

Viehkiehtidh damtijidh: Gosse edtja bieljehtstjelmehtsvoetem damtijidh dellie funksjovnelle salkehtimmieh dorjesuvvieh jeatjah faagesuerkiejgujmie ektine. Daejnie goh våarome akte reektehtse dorjesåvva mij åvtese bïejesåvva jïh gïetesåvva Nasjovnaale dåaresthfaageles dåehkesne diagnostiseradæmman jïh damtijæmman bieljehtstjelmehtsvoeteste, (Nasjonalt tverrfagligteam for diagnostisering og identifisering av døvblindhet) Healsoe Åarjel-Luvlie (Oslo Universiteete-skïemtjegåetie).

Straks lea bïevnesesoptsestimmieh eejhtegigujmie jïh dejgujmie mah leah eejhtegi åvteste maanide aktine orre vueptiestamme bieljehtstjelmehtsvoetine / aktanamme saanseteehpemigujmie.

Elliestïjjen lïerehtimmie: Skådalen skuvle bieljehtstjelmehts learoehkidie lïerehtimmiefaalenassem vadta learoehkidie maadth- jïh jåarhkeskuvlesne mah leah reakadamme bieljehtstjelmehtsvoetine. Skuvle lea Oslosne.

Vuartesjh sïejhme buerkiestimmiem nuelesne «Mah dïenesjh Statped vadta?»

Åådtjeme aajlamïrhtoe

Statped bijjiemaahtoem faalehte åådtjeme aajlamïrhtoen sisnjelen. Åådtjeme aajlamïrhtoe akte mïrhtoe aajlesne mij båata akten boelhken mænngan iemie evtiedimmine, sïejhmemes mænngan maana aktem jaepiem illeme.

Åådtjeme aajlamïrhtoe maanan evtiedimmiem jïh skearkagimmiem tsavtsa. Dan åvteste daerpies ektiedimmiem aajlamïrhtoen jïh maanan evtiedimmien gaskem guarkedh, jïh guktie maana lïerehtimmiebyjresen krïevenassh dååste. Konsekvense aktede åådtjeme aajlamïrhtoste maahta tjïelkebe vååjnesasse båetedh mænngan goh krïevenassh ahkedh geervebe sjidtieh. Joekehts fåantoeh man åvteste åådtjeme aajlamïrhtoeh båetieh. Mijjieh traumatiske jïh ij-traumatiske mïrhtoej gaskem joekehtibie:

Traumatiske aajlamïrhtoeh aktede bæjngolen mïrhtoste åejjien vööste båetieh, goh tsaapmeme jallh skajkelimmie. Doh daamtajommes fåantoeh leah trafihkeovlæhkoeh, ovlæhkoeh eejehtallemisnie jallh barkosne. Mearan geerve almetjh daamtajommes mïrhtoeh trafihkesne åadtjoeh, mïrhtoeh maanaj luvnie leah daamtajommes ektiedamme gahtjemasse, gaarsjelæmman jïh darjoemidie eejehtallemisnie.

Ij-traumatiske aajlamïrhtoeh maehtieh årrodh skïemtjelassi gaavhtan aajlan sisnie jallh ålkolen. Skïemtjelasse aajlesne maahta årrodh aajlabankenasse, aajlaskïelte-ovleme jallh aajlajaamedahke. Ij-traumatiske aajlamïrhtoe maahta aaj sjïdtedh dan åvteste aajla lea surstoffem fååtesamme vaajmoetjöödtjestimmien, hapkemen jallh mahte-batnanimmien gaavhtan.

Dan åvteste dah tsagkesh leah dan gellielaaketje, Statped ohtsemidie vuarjesje faagesuerkien sisnjelen åådtjeme aajlamïrhtoe aktene jienebefaageles vuajnosne.

Sjïere dïenesjh

Straks sæjhta jiehtedh Statped, daamtaj laavnjostosne healsoesuerkine ektine, sjïerepedagogeles raeriestimmiemaahtojne viehkehte dan varke goh gåarede mïrhtoen mænngan.

Vuartesjh aaj sïejhme buerkiestimmiem nuelesne «Mah dïenesjh Statped vadta?»

Govleme

Statpeden bijjiemaahtoe dan audiopedagogeles faagesuerkien sisnjelen edtja viehkiehtidh guktie maanah, noerh jïh geerve almetjh govlemetsagkesigujmie aktem hijven gïeleevtiedimmiem jïh faageles evtiedimmiem åadtjoeh.

Govlemesuerkie gellielaaketje dïenesjh feerhmie utniejidie gaajhki såarhts govlemetsagkesigujmie, jïh gyhtjelassh jïh dïenesjh mah leah bimodale guektiengïelen lïerehtæmman (væhtagïele) ektiedamme.

Sjïere dïenesjh

Straks lea soptsestimmieh eejhtegigujmie dejtie maanide aktine aadtjen vueptiestamme govlemeteehpeminie, gusnie ulmie lea bïevnesh/bïhkedimmiem vedtedh mah leah sjïehtedamme eejhtegi daerpiesvoetide dan varke goh gåarede. Healsoegïehtelimmiejgujmie jïh tjïeltine ektine Statped bïevnesh vadta govlemeheaptoes maanaj daerpiesvoeti bïjre, jïh mah bïhkedimmie-, kuvsje – jïh lierehtimmiefaalenassh mah gååvnesieh.

God start (hijven aalkoe) lea akte kuvsjefaalenase eejhtegidie maanide gaskem 0-3 jaepieh aktine aadtjen vueptiestamme govlemeteehpeminie. Kuvsje ovmessie teemah gïetede mah leah ektiedamme govlemeteehpemasse jïh govlesadtemasse, vuesiehtimmien gaavhtan råajvarimmieh mah goltelimmie- jïh soptsesegïeleevtiedimmiem eevtjieh jïh lïerehtimmie væhtagïelesne.

Vuartesjh mov gïelem lea akte lïerehtimmiefaalenasse væhtagïelesne eejhtegidie govlemeheaptoes maanide, jallh maanide mah jeatjah fåantoej gaavhtan goh nåakebe govleme, væhtagïelem sov govlesadtemisnie nuhtjieh. Lïerehtimmie lea boelhkine juakeme jïh faalenasse vadtasåvva goske maana lea 16 jaepien båeries.

Hør mitt språk (Govlh mov gïelem) lea akte bïhkedimmieprogramme eejhtegidie govlemeheaptoes maanajgujmie aarhskuvleaaltarisnie mah sijhtieh vielie daajroem utnedh guktie dah maehtieh evtiedimmiem soptsesegïeleste skreejredh. Bïhkedimmie lea juakeme boelhkine jïh vadtasåvva aktene njieljienjaepieboelhkesne.

Nöörjen væhtadåarjojne lea akte kuvsjefaalenasse eejhtegidie govlemeheaptoes maanide aaltarisnie 0-6 jaepieh, jïh faagealmetjidie dej viermesne. Kuvsjesne leara guktie maahta ektiespïelem, govlesadtemem jïh gïeleevtiedimmiem nænnoestehtedh viehkine soptsesegïelem våajnoes darjodh væhtajgujmie.

Individuelle eejhtegebïhkedimmie lea akte bïhkedimmie eejhtegidie maanide CI:ne jallh govlemeabparaatine evtiedimmien bïjre govlemetjiehpiesvoetijste jïh soptsesegïeleste. Bïhkedimmie lea ektiedamme praktihkeles jïh teknihkeles raeride maanide mah nåakelaakan guvlieh, jïh maahta vadtasovvedh sijjeste kuvsjem jallh lissine kuvsjese.

Individuelle eejhtegebïhkedimmie væhtagïelesne vadtasåvva eejhtegidie maanide mah nåakebelaakan guvlieh, jïh ulmie lea viehkiehtidh maanan væhtagïeletjiehpiesvoetide evtiedidh. Bïhkedimmie tjelmide åtna dejtie aaremosth govlesadtemetjiehpiesvoetide jïh dïejvesedarjoemasse, jïh vadtasåvva lissine gaavnoes kuvsjese.

Learohkekuvsje lea akte kuvsjefaalenasse govlemeheaptoes learoehkidie. Kuvsji ulmie lea viehkiehtidh aktine hijven identiteeteevtiedimmine jïh lissiehtamme voerkesvoetine, jïh daajroe jïjtse govlemegiehpiedimmien bïjre. Eejhtegh jïh pedagogeles barkijh maehtieh kuvsjem seamma tïjjem dåeriedidh.

Elliestïjjenlïerehtimmie: Statped elliestïjjen væhtagïelelïerehtimmiem faalehte maadthskuvlen learoehkidie. Skuvlen nomme lea A.C. Møller jïh lea Tråantesne. Ohtsemegoere skuvlesijjien bïjre gååvnese sæjrosne statped.no/soknad.

Bielietïjjelïerehtimmie væhtagïeleutniejidie: Statped bielietïjjenlïerehtimmiem faalehte raajan 12 våhkoeh jaepien aktene væhtagïelen byjresisnie. Bielietïjjenlïerehtimmie lea akte alternatijve lïerehtimmiesijjie, jïh våarome lea akte aktegsnænnoestimmie tjïeltesne jïh akte indivijduelle latjkoe learohken årromesijjieskuvlen jïh Statpeden gaskem. Ohtsemegoere skuvlesijjien bïjre gååvnese sæjrosne statped.no.

Vuartesjh aaj sïejhme buerkiestimmiem nuelesne «Mah dïenesjh Statped vadta?»

Gellielaaketje learoetsagkesh

Gaajhkh utnijedåehkieh gellielaaketje learoetsagkesi sisnjeli vijries sjïehteladtemem krievieh stååkedimmie- jïh ektidahkoetsiehkijste, ööhpehtimmeste jïh lïerehtimmiebyjresistie juktie reaktoe sjïehtedamme lïerehtimmiem åadtjodh.

Gosse jienebh tsagkesh seamma tïjjen, dellie dah akte ellies jïh gellielaaketje learoetsagkese sjidtieh.

Statped bijjiemaahtoem faalehte gelliesåarhts learoetsagkesi sisnjeli, eeremasth gosse dah ektesne jijhtieh jïh lïerehtimmiem jïh evtiedimmiem heerredieh. Gellie ovmessie organiske jïh /jallh byjreseligke tsiehkieh gååvnesieh mah heaptojne lïerehtæmman jïh evtiedæmman sjidtieh. Eah leah dah diagnovsh, men uvtemes man tjarke funksjovnegiehpiedimmie lea, man gellielaaketje tsagkeseguvvie lea, jïh faatoes jallh nåake illedahkh sjïerepedagogeles råajvarimmijste mah darjoeh ihke viehkiem Statpedeste åådtje.

Statped dïenesjh vadta maanide, noeride jïh geerve almetjidie sisnjelen

  • matematihketsagkesh mah leah joekoen gellielaaketje
  • gïele- jïh govlesadtemetsagkesh (daan nuelesne alternatijve jïh lissie govlesadteme, ASK)
  • sïejhme learoetsagkesh jeatjah lijkietsagkesigujmie ektine
  • geehpebe jallh gaskoeh evtiedimmieheaptoe jeatjah lissietsagkesigujmie ektine
  • learoetsagkesh unnebegïelen maadtojne ektine
  • multifunksjovneheaptoe jïh/jallh itjmies jallh tjarke evtiedimmieheaptoe
  • non-verbale learoetsagkeh jïh autismespekter-hearaldehtemh
  • learoe-/dåemiedimmietsagkesh mah leah nevrobiologeles (goh ADHD, Tourettes syndrome jïh plearoeh)
  • sosijaale jïh emosjovnelle tsagkesh mah leah joekoen gellielaaketje

Sjïere dïenesjh

Statpeden dïenesjh daennie faagesuerksne edtjieh ahkedh vielie goh systeemebaseradamme dïenesjh vadtasovvedh, goh dåarjoe jïh bïhkedimmie tjïeltide jïh fylhkentjïeltide.

Statpeden lea raastebielieh dïenesji vööste mejtie Habiliteradimiedïenesje jïh maana- jïh noerepsykiatrije vedtieh. Dastegh Statped edtja meatan årrodh aktene laavenjostosne daej suerkiejgujmie dellie dïhte viehkie sæjhta sjïerepedagogeles årrodh.

Vuartesjh aaj sïejhme buerkiestimmiem nuelesne «Mah dïenesjh Statped vadta?»

Gïele jïh soptsese

Statped bijjiemaahtoem faalehte gïele- jïh soptsesetsagkesi sisnjeli. Gïele- jïh soptsesetsagkesh maehtieh joekehts fåantoeh utnedh, jeereldihkie årrodh jïh våajnoes årrodh gellielaakan. Maehtieh ektiedamme årrodh dan maahtose soptsestidh jïh/jallh maehtedh gïelem guarkedh.

Gïele- jïh soptsesetsagkesh maehtieh årrodh akten vielie vijries funksjovnehearaldehtemen gaavhtan jallh akte bielie destie. Maanah maehtieh reakasovvedh gïele-jïh soptsesetsagkesigujmie, jallh maehtieh skïemtjelassen jallh åådtjeme aajlamïrhtoen gaavhtan, årrodh.

Statped dïenesjh vadta maanide, noeride jïh geerve almetjidie sisnjelen

  • afasije, akte gïele-/soptsesetsagkese akten åådtjeme mïrhtoen gaavhtan aajlesne, skïemtjelassen jallh traumatiske åejjiemïrhtoej gaavhtan
  • dysleksije (sjïere lohkeme- jïh tjaelemetsagkesh) aktanamme jeatjah gïeletsagkesigujmie
  • jienebegellienvoete/unnebelåhkoegïele jïh gïeletsagkesh
  • bangseme-, gæjsjeme- jïh gïngseskåaroe
  • gïeletsagkesh, aaj laryngektomerte jïh doh mah leah opereradamme njaelmesne
  • sjïere gïeletsagkesh, akte evtiedimmieligke tsagkese mestie tsagkesh åådtje gïelegoerkesinie jïh/jallh gïeledorjemassine, jïh ij gåaredh dejtie buerkiestidh jeatjah åehpies faktovrigujmie
  • tsagkesh galkije soptsestidh goh gahkestidh jïh/jallh gåamhpeden soptsese

Sjïere dïenesjh

Straks lea bïevnesesoptsestimmieh eejhtegidie mah maanam åådtjeme bangseme-, bæjsjeme- jïh gïngseskåarojne

Straks maahta aaj årrodh bïevnesesoptsestimmieh jïh bïhkedimmie skïemtjijidie mah laryngektomijem (mah gealoem opereradamme) utnieh jallh njaelmesne opereradamme.

Vuartesjh aaj sïejhme buerkiestimmiem nuelesne ”Mah dïenesjh Statped vadta?

Vuejneme

Statped bijjiemaahtoem faalehte dennie vuejnemepedagogeles faagesuerkesne. Dïhte edtja tjïeltide jïh fylhkentjïeltide viehkiehtidh guktie maanah, noerh jïh geerve almetjh vuejnemeheaptojne, seamma evtiedimmie- jïh lïerehtimmienuepieh åadtjoeh goh mubpieh.

Vuejnemeheaptoe lea ovmessie såarhts vuejnemetsagkesh, ohtje nåakebe vuejnemefunksjovneste tjelmehtsvoetese. Dïejvese aaj våajnoes toelhkestimmietsagkedh feerhmie. Såemies vuejnemetsagkesh utnieh jeatjah funksjovnegiehpiedimmiejgujmie ektine.

Vuejnemeheaptoe maahta stoerre daerpiesvoeth krïevedh sjïehteladtemasse jïh vuejenempedagogeles dåarjoehtimmie, daan nuelesne lïerehtimmie punkttjaeliemisnie, mobiliteete jïh åtnoe teknihkeles viehkiedïrregijstie

Sjïere dïenesjh

Straks faalesuvvieh aadtjen vueptiestamme vuejnemegiehpiedimmine jallh tjelmehtsvoetine maanaj, noeri jïh geerve almetji luvnie. Dïenesje maahta årrodh bïevnesesoptsestimmieh, salkehtimmie jïh raeriestimmie, jïh maahta utniejasse jïh hoksealmetjidie vadtasovvedh.

Salkehtimmie vuejnemefunksjovneste leah goerehtalleme jïh vïhtesjimmie ovmessie darjoeminie jïh joekehts vuejnemetsiehkiej nuelesne. Salkehtimmie vuesehte mah sjïehteladtemh, viehkiedïrregh jïh pedagogeles råajvarimmieh mah leah daerpies. Råajvarimmine maahta raerie årrodh veeljemen bïjre lohkeme-meedijumeste.

Eejhtegh-jïh-maana-kuvsjh faalesuvvieh eejhtegidie mej smaave maanah vuejnemegiehpiedimmine jallh leah tjelmehts. Sjyöhtehke teemah maehtieh årrodh laavenjostoe jïh govlesadteme, viehkiedïrregh, mobiliteete jïh sjïehteladteme hïejme- jïh stååkedimmiebyjresistie. Kuvsjh maehtieh aaj salkehtimmiem jïh vïhtesjimmiem feerhmedh.

Skuvleryöjreden kuvjsh faalesuvvieh eejhtegidie jïh dej vuejnemeheaptoes maanide mah edtjieh skuvlem aelkedh.

Learohkekuvsjh faalesuvvieh learoehkidie maadthskuvlesne jïh jåarhkeskuvlesne. Kuvsjh fokusem biejieh lïerehtæmman kompensereden tjiehpiesvoetine jïh teknihkine, jïh såemies teemine skuvlefaagine. Maahta kuvsjh eejhtegidie jïh pedagogeles barkijidie seamma tïjjen vedtedh.

Kuvsjh geerve almetjidie faalesuvvieh almetjidie progredierende vuejnemetsagkesigujmie, aadtjen vuejnemeheaptoes almetjidie jïh jeatjah vuejnemetsagkesigujmie mah reaktah utnieh ööhpehtimmielaaken mietie.Kuvsjefaalenassh aaj vadtasuvvieh vearman utnijen bïjre.

Kuvsjh barkijidie PPD:sne, maanagïertesne, skuvlesne jïh geervelïerehtimmesne. Sjyöhtehke teemah leah kompenserende tjiehpiesvoeth, sjïehteladteme, seammavyörtegs jïh feerhmeles lïerehtimmie. Voenges vuejnemepedagogeles raeriestimmie maanaj, noeri jïh geerve almetji bïjre aarhskuvleaaltarisnie jïh maadthlïerehtimmesne, joekoen sertiestimmine.

Vuartesjh aaj sïejhme buerkiestimmiem nuelesne ”Mah dïenesjh Statped vadta?

Lïerehtimmievierhtieh jïh teknologijeevtiedimmie

Statped edtja tsevtsiedæjjine årrodh juktie lïerehtimmievierhtieh jïh teknologijem evtiedidh dan sjïerepedagogeles suerkien sisnjelen.

Lïerehtimmievierhtieh jïh orre digitaale teknologijh leah vihkeles dïrregh juktie hijven lïerehtimmietsiehkieh sjugniedidh maanide, noeride jïh geerve almetjidie. Kommersijelle faalehtæjjah learoevierhtiemaarkedesne eah dan jïjnjh lïerehtimmievierhtieh darjoeh smaave dåehkide. Teknologije jïh orre meedijh nuepiem vedtieh orre lïerehtimmievierhtieh jïh ööhpehtimmievuekieh evtiedidh.

Statped lïerehtimmievierhtieh evtede jïh dorje maanide, noeride jïh geerve almetjidie mah sjïere sjïehteladtemem daarpesjieh. Daajroe dej lïerehtimmievierhtiej bïjre mah gååvnesieh jïh dååjrehtimmie orre teknologijigujmie leah vihkeles jis edtja sjïerepedagogeles maahtoem tjåadtjoehtidh jïh evtiedidh, jïh hijven lïerehtæmman sjïehteladtedh.

Gosse tråjjesteknologije åtnasåvva aktene vihties learohken lïerehtimmesne, dïhte meatan sjædta learohken lïerehtimmievierhtine. Dagkerh teknologeles lïerehtimmievierhtieh aktem stoerre nuepiem åtna indivijduelle sjïehtesjæmman jïh orre lïerehtimmievuekide.

Tråjjesteknologijen tjïrrh Statped edtja teknologijeevtiemmiem akten systeemeperspektijvese bïejedh. Dïhte nuepieh vadta fokusem bïejedh dejtie mieriekrïevenasside mah leah daerpies jis edtja dejtie digitaale lïerehtimmievierhtide nuhtjedh akten vihties ulmien vööste jïh öörneldihkie.

Dagkerh mieriekrïevenassh maehtieh årrodh maahtoem bæjjese bigkedh lohkehtæjjaj luvnie viehkine teknologeles dalhketjigujmie, åerieh tseegkedh bïevnesen gaavhtan orre digitaale lïerehtimmievierhtiej bïjre, jïh bïhkedidh guktie edtja teknologijem nuhtjedh ööhpehtimmesne.

Sjïere dïenesjh

Bïevnesh jïh daajroem geerjehtidh jïh viehkiehtidh bijjieguvviem vedtedh dej lïerehtimmievierhtiej bïjre mah gååvnesieh, bïhkedimmiematerijellh, teeste- jïh goerehtallemedïrregh.

Darjodh sjïere sjïehteladteme learoevierhtieh, goh punkttjaelemegærjah jïh jeatjah taktijle learoevierhtieh, tjoejegærjah, væhtabaakoegærjah jïh jeatjah væhtagïelematerijellh.

Evtiedidh jïh darjodh lïerehtimmievierhtieh, multifunksjovnelle learoevierhtieh jïh digitaale ööhpehtimmiematerijellh.

Ööhpehtimmiedirektovraatem viehkiehtidh pryövh jïh eksamenematerijellem sjïehteladtedh govlemeheaptoes jïh tjelmehts learoehkidie jïh learoehkidie mah nåakelaakan vuejnieh.

Bïeljelimmie jïh govlesadteme

Statped edtja akte våajnoes aktööre årrodh siebriedahkesne. Statpeden govlesadtemebarkoe edtja viehkiehtidh daajroem lissiehtidh etaaten faagesuerkiej jïh dïenesji bïjre. Edtja gorredidh Statped vååjnoe goh akte aktelaaketje jïh stïeresne etaate utniejidie, laavenjostoeguejmide jïh jeatjah aktööride mah ïedtjem utnieh Statpeden barkose jïh dïedtesuerkide.

Ulmiedåehkieh Statpeden govlesadtemebarkose leah stoerre ovmessie våaromigujmie. Utnijh, laavenjostoeguejmieh, barkijh skuvline jïh maanagiertine, dah mah sjæjsjalimmieh vaeltieh jïh ovmessie siebriedahkepolitihkeles aktöörh joekehts veanhtadimmieh jïh bïevnesedaerpiesvoeth utnieh. Dan åvteste Statped edtja veele bïevnesh vedtedh aktene tjïelke gïelesne. Bïevnesh Statpedeste edtja gååvnesidh gaajhkine byögkeles gïeline Nöörjesne.

statped.no lea Statpeden vihkielommes govlesadtemeåerie jïh edtja aktem orrestamme jïh ållesth guvviem vedtedh Statpeden faagesuerkijste jïh dïenesjijstie. Nedtesæjroeh maehtieh aaj akte gaaltije årrodh daajroem gaavnedh, goh akte bielie aktem vihties ohtsemem ryöjrehtidh dïenesji bïjre. Sæjrosne statped.no lea Statpeden bovre, gusnie maahta lïerehtimmievierhtieh dongkedh mejtie Statped lea evtiedamme jïh dorjeme.

StatpedMagasinet jaabnan olkese båata jïh aajkojne åtna Statpeden barkoem jïh maahtoem åehpiedehtedh. Edtja aaj viehkiehtidh siebriedahkepolitihkeles digkiedimmiem sjugniedidh Statpeden barkoesuerkiej bïjre.

Sïejhme bïevnesematerijellh darjodh Statpeden ovmessie faagesuerkiej jïh dïenesji sisnjeli lea vihkeles jis edtja daajroem etaaten bïjre lissiehtidh utniji jïh laavenjostoeguejmiej luvnie. Bïevnesh Statpedeste edtja aktem bööremeslaakan universelle hammoem utnedh. Bïevnesh edtjieh gååvnesidh ovmessie gïeline.

Statpeden gærjagåetie tjöönghkie jïh beavna sjïerepedagogeles lidteratuvren bïjre, dotkemetjaalegh, reektehtsh, nedtesæjroeh jïh daatabaasah. Statpeden govlesadtemeåerieh edtjieh Statpedem våajnoes darjodh goh akte daajroe- jïh vierhtiejarnge gusnie utnijh jïh laavenjostoeguejmieh maehtieh sjiehteles jïh nuhteligs bïevnesh gaavnedh.