Statpeda dievnástusa

Statped le stáhta sierrapedagogalasj dievnastusfáladiddje ja le oassen åhpadussuorges. Statped galggá viehkedit jut máná, nuora ja ållessjattuga sierralágásj åhpadimdárboj bessi dåjmalattjat oassálasstet åhpadibmáj, bargguj ja sebrudakiellemij.

Dievnastusáj vuodo li mánájgárddeláhka ja åhpadimláhka. Ållessjattugij dievnastusáj vuodo le åhpadimlága § 4A-2. Statpeda dievnastusá ælla láhkamierredum, valla li fálaldagá ma galggi fylkkasuohkanij ja suohkanij dievnastusájda doarjjan.

Suohkanij ja fylkkasuohkanij duogen le gáhttit jut máná, nuora ja ållessjattuga oadtju buorre hiebadimev sebradahtte oahppambirrasin. Statped galggá dåjmalattjat viehkedit váj dát ålliduvvá. Sebradahtte mierkki avtaárvvusasj oassálasstem ja tjanástallam sihke fágalattjat, sosiálalattjat ja kultuvralattjat.

Statped galggá dievnastusájt fállat gå suohkana ja fylkkasuohkana viehkev dárbahi dán bargon. Statped dievnastusájt fállá PP-dievnastusá siegen. Statped máhttá aj iesj suohkanij/fylkkasuohkanij aktijvuodav válldet ja dievnastusájt fállat gånnå vuojnnet ávkken le. Hieredibme ja árra rahtjam li vuodulasj prinsihpa åhpadimen ja Statpeda bargon. Dat soajttá mierkkit árrat barggá muhtem máná iellemin jali maŋŋela åhpadimen gå dárbbo badján jali tjielggá.

Statped barggá varresvuodasuorgijn váj ájttsá mánájt gudi njuorakmáná rájes, jali máná, nuora ja ållessjattuga gudi skihpudagá/vahága diehti sierralágásj hiebadimev ja åhpadimev dárbahi.

Statped galggá aj viehkken sierrapedagogalasj suorge máhtudagáv åvddånahttet ja gilvvet. Dáv álu dahká aktisasjbarggon universitehtaj ja allaskåvlåj. Duodden le Statped guovdásj aktørra gå nasjonála vuorodime åhpadimsuorgen galggi tjadáduvvat. Ájggudagán 2013-2017 le Statped duola dagu vásstedam vuorodimijs “Rájájt smållip” ja “PP-dievnastusá barggij lasse- ja joarkkaåhpadus” (SEVU-PPT).

«Rájájt smållip» le prográmma mij galggá dættodit oahppamav ja åvddånimev dakkir mánájn gejn moatte láhkáj le låssåt oahppat ja åvddånit. Prográmma galggá viehkken váj lasedit vuorddemusájt, diedulasjvuodav ja máhtudagáv dákkir mánáj oahppama ja åvddånime birra. Návti galggá sijáj fágalasj ja sosiála ávkke mánájgárdes ja skåvlås laseduvvat.

SEVU-PPT le máhtudakstrategija man ulmmejuogos le PP-dievnastusá bargge gudi sihti ietjasa máhtudagáv låpptit. Åhpadimsuorge li “organisasjåvnnå-åvddånahttem ja rievddambarggo”, “oahppambirás ja juogosjådedibme”, “bagádallam ja rádevaddem” ja “jådediddjeåhpadus”.

Sevvam le ållesárvvusasj giella. Almulasj suorge duogen le sevvamgielav nannit ja åvddånahttet. Statpeda duogen le dáv doarjjat. Ulmme le sevvamgiella ienebut vuojnnusij boahtá vuodoåhpadusán. Dat mierkki gájka oahppe galggi buorremielaga giellaj, ja jut gájka oahppe ja åhpadiddje galggi vehi diehtet sevvamgiela birra ja aj vehi sevvamgielav buktet. Dát galggá viehkedit bieljedimijt sebradahttet ja váj bessi ienebut oasev válldetdåjmajs.

Statped le nasjonála ásadus mij gullu Åhpadusdirektoráhta vuolláj. Statped le nielje guovlojda juogeduvvam fáhkaåssudagáj. Fáhkasuorge gåbttji dievnastusájt gudá fáhkasuorgijn. Duodden le Statpedan sierra åssudahka oahppamressursaj ja teknologija-åvddånahttema vuoksjuj.

Statpeda fáhkasuorge Statpedan le sierramáhtudahka åhpadimen fáhkasuorgijn tjalme- ja bieljedibme / tjalme- ja bieljedibme ja dá aktan, vuojŋŋamvihke mav le oadtjum, gullo, moatte láhkáj låssåt oahppat, giella/hålla ja tjalmedibme.

Statped fágajgasskasattjat barggá. Fágajgasskasasj le kombinasjåvnnå dájs

• sierramáhtudahka iesjgeŋga árbbedábálasj fáhkasuorgijn
• buktet iehtjádij siegen barggat
• vijdes systemmáhtudahka
• fágaj rastá aktan barggat
• ietjá stáhta ásadusáj siegen barggat

SEAD vásstet rijkkadásen sáme addnij dievnastusáj åvdås. SEAD fállá dievnastusájt ájnegisá dásen ja systemdásen nuortta-, julev- ja oarjjelsámegiellaj ja dárogiellaj Statpeda fáhkasuorgijn.

Dievnastusáj vuodo le sámegiela ja kultuvra máhtto aktan sierrapedagogalasj sierramáhtudahka. SEAD åvddånahttá ja bagádallá sámegielak sierrapedagogalasj oahpponævojt ja kárttimvædtsagijt.

2014 tjavtja rájes vásstet Statped guovte skåvlåj åvdås: Skådalen skåvllå tjalme- ja bieljedime oahppijda (Oslo) ja A.C. Møller skåvllå (Roandemin) sevvamgielak vuodoskåvllåoahppijda.

Skådalen skåvllå tjalme- ja bieljedime oahppijda fállá oahppofálaldagáv oahppijda vuodo- ja joarkkaskåvlån gudi li riegádam tjalme- ja bieljedimen.A.C. Møller skåvllå fállá guovtegielak oahppofálaldagáv (sevvamgiella ja dárogiella) ålles jagev.

Duodden ållesájge åhpadibmáj fállá Statped bielleájgeåhpadimev gitta 12 vahko bieljedime oahppijda.

Riektá sevvamgiela åhpadibmáj vuodoskåvlån ja joarkkaåhpadusán le tjielggiduvvam åhpaduslága § 2-6 ja § 3-9. Aktan Giellarádijn galggá Statped viehkedit váj buorre sevvamgiellabirrasa bisoduvvi.

Statpeda dievnastusá soajtti ájnegisá ja/jali systemvuododum. Barggamvuoge sihke ájnegisá- ja systemdásen galggi doarjjot sebradahtte åhpadime, bargo ja sebrudakiellema prinsihpav. Statped fállá dievnastusájt suohkanijda ja fylkkasuohkanijda gå

• li tjielgadam ja dåjmajt jåhtuj biedjam váni båhtusij majt sávvam lidjin
• ij máhte vuorddet dajn le máhtudahka
• Statped árvustallá bierri máhtudagáv tsieggit bájkálattjat

Dievnastusá ájnegisájda li dievnastusá ma li muhtem nammadum ulmutjij tjanádum. Ájnegisáj dásen fáladuvvi duola dagu dá dievnastusá:

• Sevvamgiella-addnij bielleájgge-åhpadime
• Tjalme- ja bieljedime ja sevvamgielak oahppij ållesájgge-åhpadibme
• Kursa æjgádijda ja åvdåstiddjijda
• Kursa addnijda
• Bájkálasj máhttolåpptim
• Tjielgadibme
• Dåjmaj åvddånahttem ja evaluerim
• Bagádallam, rádevaddem ja rádádallam

Systemvuododum dievnastusá li dievnastusá ma ælla nammadum ulmutjijda. Systemdásen fállap duola dagu dájt dievnastusájt:

• Lågådallama
• Bájkálasj máhttolåpptim ja kursa
• Prosjæktaoassálasstem
• Studænntabargo
• Oahpponævoj åvddånahttem
• Bagádallam, rádevaddem ja rádádallam

Vuodulasj tjehpudagájt buktet le dárbulasj jus galggá oahppat ja åvddånit åhpadimen, bargon ja sebrudakiellemin. Teknologija diehti oadtjop ådå vejulasjvuodajt tjálalattjat åvddånbuktet, låhkåt ja riekknit, valla aj ådå vejulasjvuoda dájt tjehpudagájt åmastit, ja digitála ræjdojt adnet.

Statped galggá viehkken váj álkkádusteknologija åvddånahteduvvá ja adnuj váldeduvvá ávkken mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda gejn li sierralágásj åhpadimdárbo. Álkkádusteknologija le systemáhtalasj ja strategalasj adno digitála teknologijas.

Statped le tjanástahka universitehta- ja allaskåvlåsuorge ja praksissuorge gaskan. Statped strategalattjat barggá váj ådå máhtov åvddånahttá praksislahka dutkama vuodon. DjÅ-strategija dán bargo gáktuj hábbmiduvvá.

Danen gå kultuvralasj ja gielalasj identitehtta aktisasjvuodan åvddånahteduvvá, galggá Statped dilev láhtjet sosiála ja kultuvralasj arenajda gåggu addne bessi æjvvalit.

Dat le «akta uksa man tjadá tjáŋa» Statpeda dievnastusájda. Åtså dievnastusájda muhtem åtsålvissjiemá baktu statped.no næhttabájken. Åhtsåmus dievnastusájda sáddiduvvá dan guovlluj manna åhttse suohkan jali fylkkasuohkan le.

Ållesájgge- ja bielleájggeåhpadime åhtsåmus Statpeda oajvvekontåvrråj sáddiduvvá.Åhtsåmussjiemáv dáppe gávna: statped.no/soknad.

Ájnegisá dievnastusá åhtsåmusáv vuollájtjálli:

• æjgáda, oahttse jali åhttse iesj jus le badjel 15 jage ja sujna le miededimvejulasjvuohta
• PPT:a jådediddje
• ulmusj gænna le háldaluslasj ja rudálasj åvdåsvásstádus suohkanin jali fylkkasuohkanin

Statpeda næhttabájken statped.no besa sierrapedagogalasj fáttajda oahpásmuvvat. Dájt diedojt besa adnet mánájgárdij ja skåvlåj bargon. Mánájgárdijda, skåvlåjda ja ållessjattukåhpadibmáj soajttá liehket sáhka sihke ájnegisá ja systemvuododum dievnastusáj birra.

Jus Statpeda dievnastusájt dárbaha de galga ietjat bájkálasj PP-dievnastusájn aktijvuodav válldet.

Vuosedibme varresvuodaviddnudagás galggá sáddiduvvat dan Statped-guovlluj gånnå addne årru.

Varresvuodasuorge vuosedime soajtti boahtet daj suorgijn gånnå le sjiehtadam Statped galggá dievnastusájt fállat. Dalloj ij dárbaha Statpeda åhtsåmussjiemájt adnet.

Dákkir vuosedime giehtadaláduvvi ájnegisá dievnastusá åhtsåmussan. Ienep diedo dán birra dáppe gávna: statped.no.

Statped le barggamin elektråvnålasj “ruodná linjav” åvddånahttemin mij sjaddá jæsko-vásstedip-dievnastus statped.no. næhttabájken. Dáppe besa gatjádallat gatjálvisájt ma mijá fáhkabarggijs vássteduvvi.

Dallutjij gitta dát dievnastus le gárves, de besa válldet aktijvuodav Statpedajn dánna: post@statped.no.

Jus li gatjálvisá ma guosski Statpeda girjijda, filmajda jnv, de máhtá e-påstav dási sáddit: redaksjon@statped.no.

Máná diehki Læringsressurser dåppe gávna ålles listav dassta mij le åvddånahtedum, almoduvvam ja vuobddemij biejaduvvam Statpeda bieles. Duodden vuojná aj ietjá sierrapedagogalasj nævojt.

Statpedaj le addneoassálasstem strategalasj vuohke ásadusáj váj ietjas ulmijda ålli. Statpeda addne li máná, nuora ja ållessjattuga sierralágásj åhpadimdárboj. Æjgáda ja åvdåstiddje defineriduvvi addnebuojkuldagá sinna. Addneoassálasstem ja addnij berustiddjeorganisasjåvnåj aktisasjbarggo le guovdátjin gå galggá Statpeda dievnastusájt åvddånahttet. Statpedan li addneoassálasstemorgána sihke rijkka- ja guovllodásen.

Statpeda dievnastusáj åvddånahttema duogen le lahka aktisasjbarggo suohkanij ja fylkka-suohkanij. Statped rammesjiehtadusájt dáj sjiehtat váj oadtju tjielgas dahkamus- ja åvdåsvásstádusjuohkemav.

Gå Statped galggá muhtem dievnastusáv fállat de dagáduvvá aktisasjbarggosjiehtadus Statpeda ja suohkana jali fylkkasuohkana gaskan. Aktisasjbarggosjiehtadusá galggi dievnastusá sisanov ja ájggudagáv konkretiserit.

Muhtem fáhkasuorgijn fállá Statped dievnastusájt aktan sierravarresvuohta-dievnastusájn ja NAV Viehkkenævo ja hiebadibme. Dát le sierra sjiehtadusájn mierreduvvam.

Statped rahtjá váj ådå máhto sierrapedagogalasj fáhkasuorgen juogeduvvá åhpadimsuorgen. Statped barggá universitehta- ja allaskåvlåsuorge siegen. Dát le sierra sjiehtadusáj baktu formaliseriduvvam. Statped ådå máhtojt ja barggamvuogijt åvddånahttá gå dutkam- ja åvddånahttembargguj oassálasstá.

Statpedan le vijdes ja alla fágalasj máhtudahka. Iesjgeŋga máhtudakbirrasa ålov aktan barggi.

Miján li moattelágásj åhpadusá, dutkammáhtto ja praktihkalasj åtsådallam skåvlås ja/jali mánájgárdes.

Dutkam- ja åvddånahttembargo oassálasstema baktu viehket Statped máhtoj iesjgeŋga sierrapedagogalasj birrasijda. Navti le Statpedan sierralágásj sadje dutkam- ja åvddånahttembargo ja praksisa gaskan.

Duodden le Statpedan alla máhtto oahppamressursaj ja teknologijaåvddånahttema ja gaskostime ja guládallama gáktuj.

Statped fágajgasskasattjat barggá. Dat merkaj fáhkabirrasa ålov aktan barggi. Statpeda duogen sierraláhkáj máhttet fáhkasuorgijn

• Tjalme- ja bieljedibme ja dá aktan
• vuojŋŋamvihke mav le oadtjum
• gullo
• Moatte láhkáj låssåt oahppat
• giella ja hålla
• tjalmedibme

Unneplågogielak addne

Statped máhttá suohkanijt ja fylkkasuohkanijt viehkedit barggat sierrapedagogalasj hiebadimij mánájda ja nuorajda gudi li unneplågogielaga, Statpeda iesjgeŋga fáhkasuorgijn. Dá li da máná ja nuora gejn le ietjá kultuvrra- ja gielladuogásj gå dáro jali sáme.

Sadjáj ja lasediddje guládallam (SLG)

Statped barggá sadjáj ja lasediddje guládallamijn (SLG). Dási gulluji guládallamvuoge ma dábálasj hålav doarjju jali sadjáj båhti, ja le sidjij gudi e rat sæmmi láhkáj jali sæmmi ålov buvte moalgget. SLG riektá le mierreduvvam åhpaduslága § 2-16 ja § 3-13. Baktu. SLG bagádallam le oassen Statpeda dievnastusájs, Statpeda iesjgeŋga fáhkasuorgijn.

Statped fállá sierramáhtudagáv tjalme- ja bieljedibme gáktuj ja dá aktan. Tjalme- ja bieljedibme le sierra doajmmahieredibme ja mierkki alvos tjalme- ja bieljedibme aktan.

Dat hieret persåvnå dåjmajt ja hieret ålles oassálasstemav sebrudagán nav ednagav váj dat gájbbet sebrudahka hiebaduvvam dievnastusáj doarjju. Tjalme- ja bieljedibmen liehket gájbbet ednagav mij guosská guládallamij, diehtuj ja friddja labudallamij.

Gå le sihke tjalme- ja bieljedibme de dat vaddá ietjá ja ienep alvos hásstalusájt åhpadibmáj gå jus le dåssju juobbá dajs. Persåvnå gudi li sihke tjalme- ja bieljedime soajtti vuojnnet vehi, gullat vehi jali goappátjijt. Gå goappátja li hedjunam de li vejulasjvuoda juohkka ájnna dájdov adnet binnum.

Fáhkasuorgen le lahka aktisasjbarggo varresvuodasuorgijn ja le oassen Tjalme- ja bieljedimij nasjonála máhtudakdievnastusás.

Viehkedit identifiserit: Gå galggá tjalme- ja bieljedimev identifiserit de funksjåvnålasj tjielgadusá dagáduvvi ietjá fáhkaásadusáj siegen. Dán vuodon dagáduvvá rapportta mij åvddån biejaduvvá ja giehtadaláduvvá Tjalme- ja bieljedimij diagnostiserima ja identifiserima nasjonála fágajgasskasj juohkusin, Varresvuohta Oarjje-Lulle (Oslo Universitehtaskihppijviesso).

Straks li diehtoságastallama æjgádij ja åvdåstiddjij gej máná jur li identifiseridum tjalme- ja bieljedibmen aktan.

Ållesájggeåhpadibme. Skådalen skåvllå tjalme- ja bieljedibme oahppijda fállá åhpadimev oahppijda vuodo- ja joarkkaskåvlån gudi li riegádam tjalme- ja bieljedibmen. Skåvllå le Oslon.

Gehtja ietján aj åbbålasj gåvvidimev kapihttalin «Makkir dievnastusájt fállá Statped».

Statped fállá sierramáhtudagáv suorgen vuojŋŋamvihke mav le oadtjum. Vuojŋŋamvihke mav le oadtjum le vahágahttem vuojŋŋamis mij dáhpáduvvá maŋŋel gå dábálattjat le åvddånam muhtem gaskav, dábálattjat avtajagágin.

Vuojŋŋamvihke mav le oadtjum vájkkut máná åvddånimev ja láddamav. Danen hæhttu dádjadit gåktu vuojŋŋamvihke vájkkut máná åvddånimev ja gåktu doajmmá oahppambirrasin. Vájkkudusá vuojŋŋamviges mav le oadtjum soajtti tjielggasappot åvddån boahtet maŋenagi gå åhpadime gájbbádusá nanniduvvi.

Gávnnuji moadda sivá gå vuojŋŋamvigev oadtju. Sieradip traumáhta ja iehpetraumáhta vahágij gaskan:

Traumáhta vuojŋŋamvigij sivva le ålgoldis vájkkudus oajve vuosstij dagu tsábmudallam jali njuvdedum. Dábálamos sivá dási li jåhtulakvahágahttema, asstoájggevahágahttema jali barggovahágahttema. Madi ållessjattuga ienemusát jåhtulakvahágahttemijda båhtali, de li vahágahttema mánájn ienemusát tjanáduvvam ravkkamij, valástallamij ja asstoájggedåjmajda.

Iehpetraumáhta vuojŋŋamvige soajtti boahtet skihpudagás vuojŋŋama sis- jali ålgusjbielen. Buojkulvisá skihpudagájs vuojŋŋama sinna li vuojnŋŋamjiesska, vuojŋŋamtsuodtsasiedja jali vuojŋŋamsláhka.

Iehpetraumáhta vuojŋŋamvihke soajttá aj dassta boahtet gå vuojŋŋam ij ájmov oattjo danen gå tsåhke le ganugam, buveduvvam jali vargga fællam.

Vájvij gássjelisvuodaj diehti de árvustallá Statped åhtsåmusájt fáhkasuorgen vuojŋŋamvihke mav le oadtjum fágajgasskasattjat.

Straks le jut Statped, álu aktan varresvuodasuorgijn, viehket sierrapedagogalasj rádevaddemáhtudagájn nav jåhtelit gå vejulasj vuojŋŋamvige maŋŋela.

Gehtja ietján aj åbbålasj gåvvidimev kapihttalin «Makkir dievnastusájt fállá Statped?».

Statpeda sierramáhtudahka jiednapedagogalasj fáhkasuorgen galggá ávkken váj máná, nuora ja ållessjattuga gullogássjelisvuodaj oadtju buorre gielalasj ja fágalasj åvddånimev.

Gullosuorggáj gullu vijdes dievnastusfálaldahka addnijda gejn li juohkka slája gullogássjelisvuodajs aktan gatjálvisáj ja dievnastusáj ma li tjanádum bimodála guovtegielak åhpadibmáj (sevvamgiella).

Straks li ságastallama åvdåstiddjij gej máná jur li bieljedibmen ájtsaduvvam, maj ulmme le nav jåhtelit gå vejulasj æjgádijda vaddet diedojt/bagádallamav ma sijáj dárbojda li hiebaduvvam. Aktan varresvuodaviddnudagáj ja suohkanij vaddá Statped diedojt bieljedime mánáj dárboj birra ja makkir bagádallam-, kursa ja åhpadimfálaldagá gávnnuji.

God start le kurssafálaldahka åvdåstiddjijda gej máná gasskal 0 - 3 jage esski li bieljedibmen ájtsaduvvam. Kursan li iesjgeŋga tiemá tjanádum gullomassemij ja guládallamij, duola dagu dåjma ma gulldalam- ja hållamgiellaåvddånimev nanniji ja sevvamgiela åhpadibme.

Se mitt språk le sevvamgiellaåhpadim-fálaldahka æjgádijda gejn li bieljedime máná jali máná gudi ietjá sivá diehti gå bieljedime sevvamgielav ietjasa guládallamin adni. Åhpadibme le modulajda juogeduvvam ja fáladuvvá gitt mánná 16 jage ålli.

Hør mitt språk le bagádallamprográmma åvdåstiddjijda gejn li bieljedime máná åvddåskåvllåálldarin gudi sihti diehtet ienebuv gåktu máhtti arvusmahttet hållamgiela åvddånibmáj. Bagádallam le modulajda juogeduvvam ja fáladuvvá nielje jage ájggudagán.

Norsk med tegnstøtte le kurssafálaldahka æjgádijda bieljedime mánájda álldarin 0-6 jage ja fáhkaulmutja sijáj birrusin. Kurssa sisadná gåktu máhttá nannit aktandåjmav, guládallamav ja giellaåvddånimev navti váj hållamgielav merkaj visualiseri.

Individuála æjgátbagádallam le bagádallam åvdåstiddjijs gej mánán le CI jali guládahka gåktu gulldalimtjehpudagáv ja hållamgielav åvddånahttá. Bagádallam le tjanádum praktihkalasj ja teknihkalasj tjoavddusijda bieljedime mánájda ja máhttá vatteduvvat kursa sadjáj jali duodden.

Individuála æjgátbagádallam sevvamgielan fáladuvvá åvdåstiddjijda gej mánná bieljedibme ja galggá viehkedit máná sevvamgiellatjehpudagáv åvdedit. Bagádallam dættot vuodulasj guládallamtjehpudagájt ja buojkuldakhábbmimav ja vatteduvvá duodden kursajda.

Oahppijkurssa le kurssafálaldahka bieljedime oahppijda. Kursaj ulmme le viehkedit vuogas identitehtaåvddånibmáj ja ienep diedulasjvuohtaj ja máhtudahkaj ietjas bieljedime birra. Duodden soajtti kursa æjgádijda ja pedagogalasj barggijda sæmmi bále fáladuvvat.

Ållesájggeåhpadibme

Statped fállá ållesájge sevvamgiellaåhpadimev vuodoskåvllåoahppijda. Skåvlå namma le A.C. Møller ja gávnnu Roandemin. Skåvllåsaje åhtsåmusáv dáppe gávna: statped.no.

Sevvamgiellaaddnij bielleájggeåhpadibme

Statped fállá bielleájggeåhpadimev gitta 12 vahko jagen sevvamgielak birrasin. Bielleájggeåhpadibme le lasse åhpadimarena ja le suohkana ájnegismærrádusá nali vuododum aktan individuála sjiehtadusájn oahppe årromsajeskåvlåjn ja Statped. Skåvllåsaje åhtsåmusáv dáppe gávna

Gehtja ietján aj åbbålasj gåvvidimev kapihttalin «Makkir dievnastusájt fállá Statped?».

Aktisasj addnejuohkusijda gejn moatteláhkáj le låssåt oahppat le jut gájbbedi ståhkam- ja avtastallamdáhpádusá, åhpadibme ja åhpadimbirás ienebut hiebaduvvi váj ållit riekta hiebaduvvam åhpadibmáj.Gå moadda gássjelisvuoda li aktan, de li da kompleksa ja moattebelak oahppamgássjelisvuohta.

Statped fállá sierratjehpudagáv vijdes oahppamgássjelisvuodajda, åvdemusát gå aktan doajmmi ja oahppamav ja åvddånimev hieredi. Gávnnuji moattelágásj orgánalasj ja/jali birrasij tjanádum ássje ma oahppamav ja åvddånimev hieredi. Ælla diagnosa ietja, ájnat farra doajmmahieredimij dásse, gássjelisvuodaj moattebelakvuohta ja vádne jali iehpedågålasj responssa sierrapedagogalasj dåjmajda maj diehti viehkev Statpedas oadtju.

Statped fállá dievnastusájt mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda dáj suorgijn:

• sierralágásj moattebelak matematihkkagássjelisvuoda
• giella- ja guládallamgássjelisvuoda (dán vuolen aj sadjáj ja lasediddje guládallam, SLG).
• åbbålasj oahppamgássjelisvuoda aktan ietjá lassegássjelisvuodaj
• unnep gitta mutták doajmmahieredibme aktan ietjá lassegássjelisvuodaj
• unneplågogielagij oahppamgássjelisvuoda
• multidoajmmahieredibme ja/jali duodaj gitta alvos doajmmahieredibme
• iehpeverbála oahppamgássjelisvuoda ja autissmaspektermuodástuvvama
• nevrobiologalasj guoskavasj oahppam-/ulmutjahttemgássjelisvuoda (dagu ADHD, Tourette syndråvmmå j.m.)
• sosiála ja dåbdojda tjanádum gássjelisvuoda ma li sierraláhkáj moattebelaga

Statpeda dievnastusá dán fáhkasuorgen galggi ienebut fáladuvvat systemvuododum dievnastussan, dagu suohkanij ja fylkkasuohkanij doarjja ja bagádallam.

Statpedan li rádjábajutja dievnastusájda ma Habiliterimdievnastusás ja mánáj- ja nuorajpsykiatrijas fáladuvvi. Jus galggá dáj ásadusáj siegen barggat de le Statpeda viehkke sierrapedagogalasj slájas.

Gehtja ietján aj åbbålasj gåvvidimev kapihttalin «Makkir dievnastusájt fállá Statped?».

Statped fállá giella- ja hållamgássjelisvuodaj sierramáhtudagáv. Giella- ja hållamgássjelisvuodajda soajtti moadda sivá, li moattelágátja, ja iesjgeŋgaláhkáj vájkkudit. Soajtti liehket tjanádum dasi makta buktá gielalattjat åvddånbuktet ja/jali makta buktá gielav dádjadit.

Giella- ja hållamgássjelisvuoda soajtti liehket oassen jali båhtusin ienep duodalasj doajmmamuodástuvvamis. Giella- ja hållamgássjelisvuodaj soajttá riegádam, jali soajttá boahtám skihpudagá jali vuojŋŋamviges mav le oadtjum.

Statped fállá dievnastusájt mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda dáj suorgijn:

• afasi, giella-/hållamgássjelisvuohta maŋŋel vuojŋŋamvige mav le oadtjum, skihpudagá jali traumáhta oajvvevahága diehti
• dysleksi (sierralágásj låhkåm- ja tjállemgássjelisvuoda) aktan ietjá giellagássjelisvuodaj.
• moattegielakvuohta/unneplågogielak giellagássjelisvuodaj
• luottanam baksima, oalol jali guobme
• jiednagássjelisvuoda, aktan laryngektomeridum ja njálggerájggeopereridum
• vissa giellagássjelisvuoda, åvddånimvájvve mij merkaj gássjelisvuoda gielladádjadusájn ja/jali giellabuvtadimijn, ja mav ij máhte ietjá dåbdos siváj tjielggit
• hållamgássjelisvuoda dagu mahkkulit ja/jali gielajn vuodalit

Straks li diehtojuohkemságastallama æjgádij gej mánán le luottanam baksima, oalol jali guobme. Straks máhttá aj liehket diehtojuohkem-ságastallama ja bagádallam pasientajda laryngektomiajn (guokkojoperasjåvnnå) jali njálmmerájgge-operasjåvnåjn.

Gehtja ietján aj åbbålasj gåvvidimev «Makkir dievnastusájt fállá Statped?».

Statped vuojnnopedagogalasj sierramáhtudagáv. Galggap suohkanijt ja fylkkasuohkanijt viehkedit váj tjalmedime máná, nuora ja ållessjattuga oadtju avtaárvvusasj åvddånim- ja åhpadimævtojt iehtjádij gáktuj.

Tjalmedibme merkaj iesjgeŋgalágásj vuojnno-gássjelisvuoda, gitta vehi binnedim vuojnos ålles tjalmedibmáj. Buojkuldahkaj gulluji aj visuála dålkkumgássjelisvuoda. Muhtema li tjalmedime aktan ietjá doajmmahieredimij.

Tjalmedibme liehket soajttá merkaj dárbaj ållo hiebadallamav ja vuojnnopedagogalasj tjuovvolimev, dan vuolen tjuokkestjála åhpadibme, mobilitehtta ja teknihkalasj viehkkenævo.

Straks fáladuvvá gå le ájttsam mánná, nuorra jali ållessjattuk le tjalmedibmen sjaddam. Dievnastusá sisadno soajttá diehtojuohkemságastallama, tjielgadibme ja rádevaddem, ja máhttá addnáj ja huksoulmutjijda fáladuvvat.

Vuojnnohieredime tjielgadibme sisadná kárttim ja gehtjadibme muhtem dåjmajn ja vuojnnodilijn. Tjielgadibme gåvvit hiebadime, viehkkenævoj ja pedagogalasj dåjmaj dárbojt. Soajttá aj oattjo rádev makkir låhkåmmediav galga válljit.

Æjgáda-ja-mánná-kursa fáladuvvi æjgádijda gejn li smáv máná gudi li ållu jali muhtem mudduj tjalmedime. Hiebalgis fátta soajtti liehket aktan doajmmat ja guládallam, viehkkenævo, mobilitehtta ja sijdda- ja ståhkambirrasa hiebadibme. Kursajn máhttá aj tjielgadit ja observerit.

Skåvllågárvedime kursa fáladuvvi æjgádijda ja sijá tjalmedime máná gudi skåvllåj galggi álgget.

Kursa oahppijda fáladuvvi vuodoskåvlå ja joarkkaåhpadusá oahppijda. Kursa vuorodi vásstediddje tjehpudagájt ja teknihkajt ja tjuoldedum fáttajt skåvllåfágajn. Sæmmi båttå soajttá fáladuvvá kurssa æjgádijda ja pedagogalasj barggijda.

Kursa ållessjattugijda fáladuvvi ulmutjijda gejn li lassánime vuojnnogássjelisvuoda, ådåtjalmedimijda jali iehtjádijda vuojnnogássjelisvuodaj gejn oahppolága milta li riektá. Kursa fáladuvvi aj sidjij gudi li addne birra.

Kursa barggijda PPT:an, mánájgárden, skåvlån ja ållessjattukåhpadimen. Vejulasj fátta li vásstediddje tjehpudagá, hiebadallam, avtaárvvusasj ja sebradahtte åhpadibme.

Bájkálasj vuojnnopedagogalasj rádevaddem mij guosská mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda åvddåskåvllåálldarin ja vuodoåhpadusán sierra dættojn gasskamuttojda.

Gehtja ietján aj åbbålasj gåvvidimev «Makkir dievnastusájt fállá Statped?».

Statped galggá åvddågietjen liehket mij guosská sierrapedagogalasj suorge oahppamressursaj ja teknologija åvddånibmáj. Oahppamressursa ja ådå digitála teknologija li ájnas vædtsaga gå galggá mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda vuogas oahppamævtojt åttjudit.

Oahpponævvo-márnána kommersiála fáladiddje e heva berusta oahppamressursajt dahkat smáv juohkusijda. Teknologija ja ådå mediaj diehti li miján vejulasjvuoda ådå oahppamressursajt ja åhpadimvuogijt åvddånahttet.

Statped åvddånahttá ja buvtat oahppam-ressursajt mánájda, nuorajda ja ållessjattugijda gudi sierralágásj hiebadahttemav dárbahi. Jus galggá sierrapedagogalasj máhtudagáv bisodit ja åvddånahttet, ja dilev láhtjet buorre åhpadibmáj, de le vuogas jus udnásj oahppamressursajt dåbddå ja ådå teknologijajda hárjján.

Gå álkkádusteknologija aneduvvá konkrehta oahppe åhpadijn, de le dat oassen oahppe oahppamressursajs. Dákkir teknologalasj oahppamressursa máhtti ájnegis addnáj hiebaduvvat ja ådå oahppamvuohken aneduvvat. Statped ájggu álkkádusteknologijav ávkástallat váj digitála oahppamressursa buoremus láhkáj adnuj båhti.

Dat soajttá mierkkit åhpadiddjij máhtov lasedit navti váj bessi teknologalasj vædtsagijt adnet, ådå digitála oahppamressursaj birra diehtet ja sijájt bagádallat gåktu teknologijav åhpadimen adni.

Sierralágásj dievnastusá

Diedojt ja máhtov juohket ja viehkedit gåvvidit udnásj oahppamressursajt, bagádallamnævojt, guoradallam- ja kárttimvædtsagijt.

Buvtadit sierraláhkáj hiebaduvvam oahpponævojt, dagu tjuokkestjálagirje ja ietjá taktijla oahpponævo, jiednagirje, mærkkabáhkogirje ja ietjá sevvamgiellanævo.

Åvddånahttet ja buvtadit oahppamressursajt, moattebelak oahpponævojt ja digitála åhpadimnævojt.

Åhpadusdirektoráhtav viehkedit gæhttjalimijt ja eksábmanævojt hiebadit bieljedime ja tjalmedime oahppijda.

Statpeda guládallambargo baktu galggi sahte ulmutja oadtjot ienebuv diehtet ásadusá fáhkasuorgij ja dievnastusáj birra. Návti galggi addne, aktisasjbarggoguojme ja iehtjáda gudi Statpeda bargos berusti vuojnnet Statpedav avta ja rabás ásadussan.

Statpeda guládallambargo ulmmejuohkusa li vijddása iesjgeŋga vuojnoj. Addne, aktisasjbarggoguojme, mierrediddje ja moattelágásj sebrudakpolitihkalasj oassálasstijn li ietjasa vuorddemusá ja dárbo mij diedojda guosská. Danen galggá Statped gæhttjalit diedojt giedaj åvddåj biedjat tjielgas ja dárkkelis giellaj. Diedo Statpedas galggi gávnnut gájka Vuonarijka almulasj gielajda.

Statped.no le Statpeda ájnnasamos guládallamkanálla ja galggá vaddet varás ja ålles gåvåv Statpeda fáhkasuorgijs ja dievnastusájs. Næhttabájkke máhttá aj diehtogálldon liehket gå galggá konkrehta dievnastusáj åhtsåmusáv tjállet.statped.no næhttabájken le Statpeda næhttaoases gånnå besa Statpeda åvddånahtedum ja buvtedum oahppamressursajt diŋŋgut.

StatpedMagasinet galggá Statpeda bargov ja máhtudagáv gåvvidit ja buojkudahttet. Dat galggá aj viehkken tsahkkidit sebrudak-politihkalasj dágástallamav Statpeda barggosuorgij birra.

Åbbålasj diehtojuohkemmateriála Statpeda iesjgeŋga fáhkasuorgij ja dievnastusáj vuoksjuj le viehka ájnas gå galggá addnijt ja aktisasjbarggoguojmijt diededit ietjama dåjma birra. Diedo Statpedas galggi nav buoragit gå vejulasj gájkkásattjat hábbmiduvvat.Diedo galggi moatte giellaj gávnnut.

Statped girjjevuorkká tjoahkki ja diedet sierrapedagogalasj girjálasjvuoda, dutkamartihkkalij, rapportaj, næhttabájkij ja dáhtábásaj birra.

Statpeda guládallamkanála galggi Statpedav vuojnnusij buktet máhtto- ja ressurssaguovdátjin gånnå addne ja aktisasjbarggoguojme bessi guoskavasj ja vuogas diedojt gávnnat.