Statpeda ulmmegåvådus 2012-2016

Vuorddemusá Statpedaj, ma li gåvviduvvam 3. kapihttalin Statpeda dahkamus, le etáhta dåjma formálalasj vuodo. Dát le álggon gå galggá jahkásasj doajmmaplánajt dahkat váj Statped ållit ulmijt ma li etáhttaj mierreduvvam.

Jus galggá åvddånimijn vuorbástuvvat de ij la nuoges formála mærrádusáj ja fievrridimij. Ådå organiserim ja ådå dievnastusprofijlla sjaddá hásstet Statpeda sisŋeldis kultuvrajt ma juo li ásaduvvam Statpedan.

Oassen åvddånahttem- ja nuppástuhttembargos li muhtem perspektijva viehkken dåjmav vijddásap aktijvuohtaj biedjat. Dá li viehkken sisŋeldis kulturtsieggimij ja váj åvddånahttá Statpedav dievnastusfáladiddjen.

Váj dáv nahkap ållidit galggap fokuserit Statpedaj sebrudakperspektijvan, addneperspektijvan ja akta moattet oassálasstijs doajmmariggasin.

Statpeda barggo galggá vuojnnut ja sebrudagáv viehkedit. Åhpadus le mijá álkkádussystema ájnnasamos åsij gaskan. Mij galggap viehkedit váj ájnas sebrudakulme vuona álkkádusstáhtan ålliduvvi. Dán aktijvuodan le mijá duogen viehkedit váj åhpadibme le nav buorre ja hiebaduvvam váj juohkkahasj máhttá adnuj válldet ietjas potensiálav ja talentav sebrudagá iesjgeŋga arenajn.

Statpeda addnijn li iesjgeŋga ulme ietjasa iellemij gáktuj. Moaddásijn le ulmme alep åhpadusáv gadtsat, madi iehtjáda sihti barggat. Muhtema sihti buorep iellemav. Diehtet addnejuohkusij ájggomusáj birra le ájnas Statpeda bargguj.

Gå miján li perspektijva ma manni vijddásappot gå ietjama vásstediddje suorgge, de dat gájbbet ietjá ásadusáj siegen barggap váj addne galggi ietjasa ulmijt ållidit. St. died. 18 (6.4.2.) dáv dættot. Ietjá nasjonála vuoroduvvam oase ma guosski Statpeda bargguj, li duola dagu:

• Vuorodit jut ienebu galggi 13-jahkásasj åhpadimev tjadádit, ja binnedit joarkkaåhpadusá ieritgahttjamav (duola dagu Ny Giv).
• Ráddidusá barggostrategija
• Oajválattja vuorodi fágajgasskasasj aktisasjbargov

Nasjonála ulmme le ienebu galggi vuodoåhpadusáv tjadádit, ja binnedit joarkkaåhpadusá ieritgahttjamav. Statped mij le sierrapedagogalasj doarjjodievnastus galggá viehkken buorre dievnastusájt hábbmit, ja riekta láhkáj dåmadit nav árrat gå vejulasj. Statped galggá liehket tjielgga aktørra almulasjvuodan sierrapedagogihka fáhka suorgen.

Ráddidusá barggostrategija vuoset dárbbo le aktan rahtjap váj ienebu nuorajs vuollel 30 jage gudi li doajmmahiereduvvama bargov oadtju. Galggá sierraláhkáj vuorodit nuorajt gudi li skåvlås båhti ja li bargojt åhtsåmin. Dán juohkusin le guhkev juo læhkám navti jut e bargojt oattjo, vájku buorre ájge li ekonomijan. Statped le oassen ráddidusá strategijas fágajgasskasasj dievnastusáj, buorep diedoj ja buorep aktisasjbargo baktu addnij gáktuj suohkanij, fylkkasuohkanij ja stáhta dievnastusfáladiddjij gaskan.

St. died. nr. 13 vuoset dárbbo le ienep ålleslasj ja koordineridum bargos suorgij, dievnastusáj ja fáhkabirrasij rastá. Akta vuohke gåktu dáv hásstalusáv máhttá tjoavddet, le ienep fágajgasskasasj aktisasjbarggo. Statped galggá viehkken barggamvuogijt ja struktuvrajt ásadit massta ienep fágajgasskasasj aktisasjbarggo sjaddá. Álmmukvarresvuodabargo, hieredime ja ára rahtjastime vuorodibme li guovdásj oase aktidallamådåstusás. Ådå álmmukvarresvuodalága oajvvadus tjielggasit javllá man ájnas le fáhkasuorgij rastá aktan barggat.

Addneperspektijvva mierkki addne dárbo li álggo gå galggá dievnastusájt åvddånahttet.

Statpeda addneperspektijvva le vuododam visjåvnå nali mav lip gåhttjum Avtaárvvusasjvuohta ja buktem. Statpeda dievnastusáj addne galggi vásedit sij vieleduvvi ja dåhkkiduvvi gå midjij båhti. Statpeda vuodon galggá almasjvuojnno manna almasjrievtesvuoda ja ulmutjij dásseárvvo vieleduvvi.

Åhpadime ja bargo baktu bessi ulmutja åvddånit, ådå máhtov gadtsat ja ietjas identitehtav nannit iehtjádij siegen. Åhpadibme ja barggo vaddá ájnegis ulmutjij ienep fámov ja ienep friddjavuodav ietja válljit majt sihtá iellemin, ja navti soajttá ienebut oassálasstá demokráhtalasj prosessajda ja sebrudakiellemij.

Åhpadimlága vuodon li sebradahttem ja árra barggo vuodulasj prinsihpa. Avtaárvvusasj åhpadibme ij le åhpadibme mij le sæmmi lágásj, valla åhpadibme mij vuohtuj válldá oahppe ælla sæmmilágátja. Åhpadibme galggá liehket sebradahtte. Sebradahttemprinsihppa mierkki åhpadibme le gájkajda, vájku man ålov máhtti ja gåsstå båhti.

Sebradahttema prinsihpa ulmme le sihkarasstet jut nav ålos gå vejulasj ålliji máhttoulmijt Máhttolåpptima oahppoplánan, ja jut gájka oadtju fágalasj åvddånahttemav mij le juohkka ájnegisá vejulasjvuodajda ja ævtojda hiebaduvvam.

Mánná guhti le doajmmahiereduvvam jali gejn li vijdes ja moattelágásj oahppamgássjelisvuodam, buktá æjgádijda ja oarbbenijda duodde hásstalusájt árkkabiejven ja gå mánájgárddáj, skåvllåj ja viehkediddje ásadusájda galggá.

Moadda åvdåstiddje vásedi mánná ij oattjo nuoges viehkev. Moaddása javlli åhpadime målssoma li gássjela, ja jut iesjgeŋga ásadusáj koordinerim le nievres, váj åvdåstiddje ietja hæhttuji koordinerit.

Ájnas oasse nuppástuhttemis le nannit åvdåstiddjij hiebadimev buorep åhpadime, buorep koordineridum dievnastusáj baktu ja jut álkkebut Statpedaj bæssá.

Addneorganisasjåvnåj aktisasjbarggo le ájnas váj buorre addneoassálasstemav åttjut. Målssomájgen galggap åvddånahttet addneoassálasstema arenajt sihke rijkka- ja guovllodásen. Duodden luluj vuogas muhtem systemajn oassálasstema gáktuj mij le tjanádum dajda gudá fáhkasuorgijda ma li Statpeda dåjman.

Statpedan tjielggiduvvi máná, nuora ja ållessjattuga sierralágásj åhpadimdárboj addnen. Mánáj ja nuoraj åvdåstiddje li aj addne.

Addne bessi Statpeda dievnastusájda suohkanij ja fylkkasuohkanij baktu. PP-dievnastus le åvdemusát luondulasj tjanos Statpeda ja addne gaskan. Suohkana, fylkkasuohkana, varresvuodaásadusá ja ietjá profesjonella dievnastusfáladiddje li aktisasjbarggoguojme ja doajmmariggasin.

Doajmmarikkas galggá gåvådit majt juohkka ájnna oassálasste doajmmariggasin galggá dahkat.

Addnev guovdátjij biedjat mierkki addne dárbo sjaddi vuolggasadje gå galggá dievnastusájt åvddånahttet. Dat mierkki Statpedan aj galggá máhtto ietjá dievnastusáj birra majt addne soajttá dárbaj duodden åhpadibmáj.

Statpeda le guhkev juo návti barggam. Buorre buojkulvisá dákkir aktisasjbarggomodellajs galggi åvddån viettjaduvvat váj organisasjåvnnå ietján dajda oahpásmuvvi. Aktisasjbarggo tjielggiduvvá aj St. died. 18:en.

Aktisasjbarggo Statpeda ja suohkanij ja fylkkasuohkanij gaskan tjadáduvvá moatte láhkáj. Ihkap suohkana e iesj nagáda viesádij dárbojt ållidit. Jali ihkap e rat diede Statpeda dievnastusáj birra. Danen le ulmme Statped tjielgat ietjas rållav sierrapedagogalasj doarjjadievnastussan ájnegis ulmutjij ja systebmaj buorren. Praktihkan dát mierkki tjielggasap dahkamusjuohkem bájkálasj PP-dievnastusá ja Statpeda gaskan. Tjielgas systebma dahkamus-giehtadallama ja sjiehtadusáj gáktuj suohkanij lulujin ájnas oase dát tjielgadimes.

Árrat ja álkket bessat Statpeda dievnastusájda iesjgeŋga fáhkasuorgijn soajttá viehka ájnas gå galggá ájnegis addnijt tjuovvot. Ássjijn gånnå Statped oasev válldi åvddål bájkálasj PP-dievnastus, galggi guojme nav jåhtelit gå vejulasj aktan barggát váj tjielgat man åvdås juohkkahasj vásstet ja bargojt juogadit ma guosski addne tjuovvolibmáj.

Buojkulvis dán aktijvuodan soajttá liehket fálaldagá æjgádijda gudi áttjak li ájttsam sunnu mánná le bieljedibme.